Ακροβασίες σε τεντωμένο σχοινί
Της Χρύσως Αντωνιάδου
Μάρτιος 2013. Μια μαύρη επέτειος για την Κύπρο, όπως η επέτειος της τουρκικής εισβολής του 1974. Σε ένα περίπου μήνα και κάτι η Κύπρος θα… γιορτάσει άλλη μια επέτειο καταστροφής. Πώς έχουν περάσει 4 χρόνια! Ο Νίκος Αναστασιάδης προσέρχεται στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες και δηλώνει, για να κατευνάσει τα πνεύματα των εταίρων: «Θα εφαρμόσω μέχρι και το τελευταίο κόμμα τη συμφωνία με την τρόικα» και προσθέτει: «Δεν θέλουμε ειδική μεταχείριση, αλλά δίκαιη μεταχείριση».
Όλα γίνονται μέσα σε μερικά εικοσιτετράωρα. Ο Πρόεδρος στήνεται στον τοίχο, όχι μόνο τότε αλλά μέχρι και σήμερα, (η τάτσα παραμένει, όπως θα έλεγε και ο Αβέρωφ Νεοφύτου), ο Μιχάλης Σαρρής τελειώνει την καριέρα του με μια μεγάλη αποτυχία (κινείται ακόμη στους οικονομικούς κύκλους και …συμβουλεύει), για τον Πανίκο Δημητριάδη αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση της μεγάλης πτώσης.
Ο Νίκος Αναστασιάδης, αιτιολογώντας την απόφασή του, δίνει μια δική του εξήγηση, που οι αναλυτές και ιστορικοί της επόμενης γενιάς θα αναλύσουν: «…Ή η εμμονή μου στην άρνηση αποδοχής της πρότασης που θα με καθιστούσε αρεστό για μερικά 24ωρα, ή η αποδοχή της πρότασης που θα ήταν σημαντικά ολιγότερο επώδυνη από μια άτακτη χρεοκοπία των τραπεζών και κατ’ επέκταση του κράτους. Ύστερα από σοβαρό προβληματισμό, αποφάσισα πως θα έπρεπε να είμαι ωφέλιμος αντί αρεστός».
Οι δύσκολες μέρες
2017. Ο κυπριακός λαός καταβάλλει προσπάθειες να βρει τα πόδια του, μετά από εκείνο το μεγάλο τράνταγμα τού Eurogroup και των παρενεργειών του. Επιχειρήσεις κλείνουν, απολύουν προσωπικό, άλλες το παλεύουν. Επιβιώνουν όσες διαθέτουν ακόμη ρευστότητα ή έχουν τα εχέγγυα για να την εξασφαλίσουν. Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί παραμένουν κουμπωμένοι και αυστηροί στη χορήγηση δανείων. Τα λάθη του παρελθόντος τούς κατατρέχουν σαν τις ερινύες. Οι στρόφιγγες της ρευστότητας ανοίγουν με το σταγονόμετρο, μετά από τα εγκλήματα που έγιναν προ της κατάρρευσης, και φτάνουν στο άλλο άκρο. Το παζάρι βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.
Η ανεργία καταγράφει αυξητικούς ρυθμούς. Ο Υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης θέλει να κλείνει τα μάτια και τα αυτιά, να μην βλέπει και να ακούει ότι υπάρχουν άνεργοι… Δεν συμφέρει σε κανέναν οι διψήφιοι αριθμοί.
Η Βουλή, η νέα Βουλή, συνεχίζει να συναινεί με την απάθειά της και τα … συμφέροντα στις πρακτικές του παρελθόντος.
Ακόμη ηχούν στα αυτιά εκείνο το βροντερό «όχι» στην πρόταση για απομείωση των ασφαλισμένων καταθέσεων κατά 6,75% και των ανασφάλιστων κατά 9,9%, που θα οδηγούσε στην εξασφάλιση του ποσού των 5,8 δις χωρίς το ισοπεδωτικό κούρεμα. Ίσως και να ήταν διαφορετικά τα πράγματα. Το βροντερό «όχι» στοίχισε το κούρεμα των καταθέσεων πάνω από τις 100.000 ευρώ.
Ξηλώνονται και στήνονται
Τα υπόλοιπα είναι γνωστά σε όλους μας και στον καθένα ξεχωριστά. Άλλοι βιώνουν ακόμη τα πολύ δύσκολα, και άλλοι τα λιγότερο δύσκολα και επώδυνα. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ξηλώνονται και στήνονται ξανά με νέα πρόσωπα, αυστηρότερες διαδικασίες αλλά με φορτωμένα τα μεγάλα και ασήκωτα βαρίδια των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς τους. Όπως τα χαρτιά των μετοχών και τα χρέη που έχουν συνάψει πολλοί τον καιρό της φρενίτιδας του χρηματιστηρίου, που ακόμη πληρώνουν.
Ο Χάρης Γεωργιάδης δηλώνει πανευτυχής γιατί πετυχαίνει το στοίχημα της … εκτέλεσης του μνημονίου και της επιστροφής της Κύπρου στις διεθνείς αγορές. Δικαιούται να … πανηγυρίζει όμως δεν δικαιούται να εφησυχάζει. Και μετά τους πανηγυρισμούς της εξόδου, αρχίζει να … απλώνεται και πάλι το χέρι βαθιά στην τσέπη.
Τα … μεγάλα που υπόσχονται πως θα κάνουν δεν προχωρούν. Οι αποκρατικοποιήσεις καταρρέουν, οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια υπηρεσία δεν ψηφίζονται από τη Βουλή, οι μεταρρυθμίσεις στην υγεία βρίσκονται σε τεντωμένο σχοινί. Λάθος πρόσωπα σε λάθος θέσεις ή λάθος χειρισμοί και ενέργειες;
Το κομβικό σημείο
H κυπριακή οικονομία βρίσκεται και πάλι σε κομβικό σημείο. Όλοι αναμένουν τον τουρισμό τού καλοκαιριού για να γεμίσουν τα ταμεία και να σωθούν τα δημόσια οικονομικά και να δουλέψει ο τροχός της πραγματικής οικονομίας. Οι τράπεζες καταβάλλουν προσπάθειες να ξεφορτώσουν τους ισολογισμούς τους από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, όμως η μεσαία τάξη και κάτω δυσκολεύεται… Αρκετοί «μεγάλοι», εκτός από κάποιες περιπτώσεις, προσπαθούν να βρουν παράθυρα και παραθυράκια για να γλυτώσουν… Το ρευστό, πολλές φορές υπάρχει, αλλά βρίσκεται στο εξωτερικό.
Το ερώτημα παραμένει. Ποια είναι η κατάσταση της κυπριακής οικονομίας; Βρίσκεται σε κατάσταση κατάρρευσης, όπως συνεχίζουν να προβάλλουν όσοι μηδενίζουν το τεράστιο έργο που έγινε τα τελευταία χρόνια, ή σε κατάσταση ανάκαμψης, όπως υποστηρίζει η Κυβέρνηση;
Ο ψυχρός και ψύχραιμος παρατηρητής θα μπορούσε να υποστηρίξει πως δεν συμβαίνει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Υπάρχουν υπερβολές, ανάλογα με τα συμφέροντα της κάθε πλευράς.
Η απάντηση που θα μπορούσε να δοθεί είναι ότι η οικονομία βρίσκεται σε φάση εύθραυστης σταθεροποίησης ορισμένων μακροοικονομικών μεγεθών. Μέσα από το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής τα δύο ελλείμματα (δημοσιονομικό και εξωτερικό) που ταλάνιζαν την οικονομία έχουν «τιθασευτεί».
Ωστόσο, οι … παρεκτροπές προκαλούν μετά βεβαιότητας, χειροτέρευση και τίθενται εν αμφιβόλω ερωτηματικά για τις μελλοντικές εξελίξεις συγκεκριμένων μακροοικονομικών μεγεθών. Υπάρχουν προβλήματα που ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη ακόμη και για τα μεγέθη που σήμερα βρίσκονται σε ισορροπία.
Τα βαρίδια και οι προσδοκίες
Οι σοβαρότατες δυσκολίες σε κύριους μηχανισμούς, απαραίτητους για τη μεγεθυντική διαδικασία της οικονομίας είναι:
- Οι προβληματικοί ισολογισμοί των τραπεζών και του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα με αρνητικές επιπτώσεις στο ΑΕΠ και στην ανεργία.
- Οι … μεγάλες προσδοκίες για επενδύσεις που σκαλώνουν στη γραφειοκρατία των κυβερνητικών τμημάτων και δαιδαλωδών διαδικασιών.
Το 2017 βρίσκει την οικονομία σε μια άκρως κρίσιμη καμπή. Οι τράπεζες υποχρεούνται να πετύχουν το μεγάλο στοίχημα της ρύθμισης των «κόκκινων» δανείων και των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, ταυτόχρονα όμως εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις για χορηγήσεις, εκεί και όπου κριθεί ότι έχουν μέλλον και προοπτικές. Στόχος πρέπει να είναι να δοθεί η δυνατότητα στις βιώσιμες επιχειρήσεις, που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας, να ρυθμίζουν τα δάνειά τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην απειλείται η συνέχιση των δραστηριοτήτων τους.
Το κυπριακό και το μέλλον
Βέβαια σφήνα αλλά ταυτόχρονα και προκλήσεις, θετικές και αρνητικές, παραμένουν οι οικονομικές επιπτώσεις από την επίλυση του Κυπριακού. Γιατί πέραν από τις θετικές επιπτώσεις μιας λύσης, μακροπρόθεσμες και σε βάθος χρόνου, το κλειδί είναι και θα είναι για τα επόμενα χρόνια η οικονομική βιωσιμότητα της λύσης. Μιας λύσης που θα επωμιστούν οι πολίτες, εάν δεν πέσει ρευστό στην οικονομία και εάν όλοι όσοι εργάζονται για λύση του κυπριακού δεν βάλουν το χέρι στην τσέπη. Και αυτό είναι ένα από τα μεγάλα στοιχήματα που καλείται να διαχειριστεί ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και η Κυβέρνηση, να βγάλει επιτέλους ο Χάρης Γεωργιάδης εκείνες τις μελέτες που διατείνονται πως υπάρχουν για την οικονομία σε περίπτωση λύσης και να πουν τις μεγάλες αλήθειες στον λαό. Βέβαια, κανένας δεν μπορεί να εφησυχάζει, καθώς όλοι όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις τις οικονομίας ξέρουν πολύ καλά πως σε περίπτωση μη λύσης του κυπριακού, τα πράγματα θα είναι εξίσου δύσκολα και ανατρεπτικά για την Κύπρο και τον λαό της.
Ήδη, το μήνυμα δόθηκε τον Μάρτιο του 2013. Η Κύπρος δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια της με αλόγιστες και ασύνετες ενέργειες και αποφάσεις. Ιδιαίτερα σε μια παγκόσμια γειτονιά, όπου οι παλιές καλές εποχές της ευμάρειας και της προόδου έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Όπως είπε και ο Αμερικανός Πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν «όταν ο γείτονας χάνει τη δουλειά του, βρισκόμαστε σε οικονομική ύφεση. Όταν τη χάνω εγώ, βρισκόμαστε σε οικονομική κρίση».