Chryso Antoniadou

«Όποιος νομίζει ότι το Γε.ΣΥ είναι απλώς μια ιδέα, χωρίς να βάλουμε το χέρι στην τσέπη, πλανάται πλάνη οικτρά»

Γιώργος Παμπορίδης, Υπουργός Υγείας

Της Χρύσως Αντωνιάδου

«Όποιος δεν θέλει να ζυμώσει δέκα μέρες κοσκινίζει…». Κανένα άλλο γνωμικό δεν θα μπορούσε να ταιριάξει καλύτερα και να αποδώσει στην περίπτωση του Γενικού Σχεδίου Υγείας στην Κύπρο. Η ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας κλείνει σχεδόν 60 χρόνια ζωής. Άλλα τόσα χρόνια κλείνει και η πρώτη φορά που οι Κύπριοι πολίτες άκουσαν από επίσημα χείλη ότι θα εφαρμοστεί ένα Γενικό Σχέδιο Υγείας που θα διασφαλίζει την ελεύθερη επιλογή σε υπηρεσίες υγείας.

Καμιά κυβέρνηση και κανένα κόμμα, παρά τις εξαγγελίες και τις δεσμεύσεις, τα εκατομμύρια ευρώ που δαπανήθηκαν για μελέτες από εμπειρογνώμονες εγνωσμένου κύρους, δεν έφερε το ποθητό αποτέλεσμα για την υλοποίηση του μεγαλεπήβολου στόχου, για ένα ολοκληρωμένο και προσβάσιμο σε όλους, σύστημα υγείας. Υπουργοί πιέστηκαν, υποχρεώθηκαν ή δεν άντεξαν και παραιτήθηκαν. Τεχνοκράτες αφυπηρέτησαν ή και αποδήμησαν εις Κύριον, πολιτικοί έκλεισαν την καριέρα τους, με το μεγάλο όνειρο να γραφτούν στην ιστορία για τη συνεισφορά τους στην υγεία και τον λαό της.

Ο νυν Υπουργός Υγείας Δρ Γιώργος Παμπορίδης αποδεικνύεται σκληρό καρύδι. Από την αρχή της ανάληψης των καθηκόντων του στο Υπουργείο Υγείας, και παρά τις τρικλοποδιές που του βάζουν κατά καιρούς και αυτός κάμνει ό,τι δεν καταλαβαίνει, θέτει ως σκοπό της υπουργικής του καριέρας να εφαρμόσει το Γε.ΣΥ, ή τουλάχιστον να φέρει την υλοποίησή του ένα βήμα πιο μπροστά από τους προκατόχους του. Συγκρούεται με γιατρούς και νοσηλευτές, παρουσιάζεται να μην πτοείται από τα ισχυρά οικονομικά, πολιτικά και άλλα συμφέροντα που εδώ και χρόνια δεν επιθυμούν και δεν αφήνουν το κράτος να απεγκλωβιστεί από τις γνωστές τακτικές, ώστε να αναβαθμιστεί η δημόσια υγεία. Έρχεται σε ανοικτή αντιπαράθεση με στελέχη της Κυβέρνησης, με Υπουργούς και τεχνοκράτες, με κρατικές υπηρεσίες.

Ο Γιώργος Παμπορίδης παίζει, χάνει, κερδίζει και πάλι από την αρχή. Ακόμη και τώρα, μετά τη στροφή των 180 μοιρών που έκανε και συναίνεσε στην ικανοποίηση των αιτημάτων των νοσηλευτών, και που δέχεται ανοικτό πόλεμο από τις επιχειρηματικές οργανώσεις για την υλοποίηση των σχεδιασμών του χωρίς να ολοκληρωθούν οι εκτιμήσεις για τη βιωσιμότητα του Σχεδίου και το ύψος των εισφορών.

Σε όλο αυτό το ταξίδι άλλοτε του μοναχικού καβαλάρη και άλλοτε του… συντρόφου, ανάλογα με τα συμφέροντα του καθενός, καταφέρνει να βάλει στο παιγνίδι τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, που λαμβάνει το μήνυμα ότι η εσωτερική του διακυβέρνηση μπάζει νερά, και πρέπει κάτι να κάνει για να αφήσει τη σφραγίδα του στην κυπριακή κοινωνία.

Για το καλό του λαού!

Το Γε.ΣΥ είναι πάντοτε η εύκολη λύση, για κάθε κυβέρνηση και κάθε Πρόεδρο. Ωστόσο, αυτή τη φορά φαίνεται πως η προσωπική εμπλοκή του Προέδρου, η έξωθεν καλή μαρτυρία των κομμάτων να αποδείξουν ότι ενεργούν προς το συμφέρον και για το … όφελος του λαού, παίρνει τις εξελίξεις μπροστά. Η συμφωνία με τους νοσηλευτές και ενδεχομένως και με άλλες ομάδες εργαζομένων στη δημόσια υγεία, συμφωνίες για τις οποίες η Κυβέρνηση δέχεται τα πυρά από παντού, κυρίως για τις επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά και το προηγούμενο που θα δημιουργηθεί, στην ουσία «κλείνουν», όχι γιατί υπάρχει πραγματική έγνοια για τους λειτουργούς της υγείας, αλλά γιατί πρέπει να κλείσει ένα μέτωπο αντίστασης κατά της αυτονόμησης των δημόσιων νοσηλευτηρίων και να υπάρξει ηρεμία, εργασιακή ειρήνη και συνεργασία για την επόμενη μέρα, την ημέρα του Γε.ΣΥ.

Όντας μελετητής της ποίησης ο Υπουργός Υγείας έχει συνήθως στο μυαλό του τον στίχο του Καβάφη «Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι». Και ο Γιώργος Παμπορίδης βρίσκει ακόμη πολλούς Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, παραμονές προεδρικών εκλογών, και τρεις μήνες πριν από τον στόχο για την έναρξη της αυτονόμησης των δημόσιων νοσηλευτηρίων. Ισχυρά συμφέροντα ιδιωτών γιατρών, κλινικαρχών, φαρμακευτικών και ασφαλιστικών εταιρειών, εργοδοτών και άλλων, στήνουν τείχος και προβάλλουν προσκόμματα σε ένα Γενικό Σχέδιο Υγείας.

Το κόστος του Γε.ΣΥ

Πολλοί έχουν ισχυρό άλλοθι και δυνατό χαρτί το οικονομικό κόστος που κανένας, ούτε οι φορολογούμενοι πολίτες, ούτε το κράτος, ούτε η οικονομία, επιθυμούν να επωμιστούν. Και το άλλοθι τους είναι μεν ισχυρό, τα επιχειρήματά τους εξίσου δυνατά, αλλά κανένας πια δεν είναι εύκολο να φράξει τον δρόμο προς την εφαρμογή του Γε.ΣΥ. Τουλάχιστον υπό τις σημερινές συνθήκες και καλώς εχόντων των πραγμάτων. Το κόστος βέβαια είναι και υπολογίσιμο και αρκετά μεγάλο και για το ίδιο το κράτος που ως εργοδότης (ποσοστό 70% των ασφαλισμένων του Σχεδίου είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι) θα πρέπει να πληρώσει το μερίδιο του.

Ο Υπουργός Υγείας σε δηλώσεις του, πολλές φορές, είναι απόλυτα ξεκάθαρος: «Το Γενικό Σχέδιο Υγείας προϋποθέτει την εισαγωγή φορολογίας για να μπορέσουν να καλυφθούν τα έξοδα. Όποιος νομίζει ότι το Γε.ΣΥ είναι απλώς μια ιδέα, χωρίς να βάλουμε το χέρι στην τσέπη, πλανάται πλάνη οικτρά. Μιλούμε για μια φορολογία της τάξης του 2,5%-3% που θα επιβαρύνει τον κάθε ένα από εμάς, είτε στον μισθό του είτε στα υπόλοιπα εισοδήματά του, προκειμένου να καλυφθεί το απαραίτητο κονδύλι».

Απόλυτα σαφής ο Δρ Παμπορίδης επισημαίνει πως «πέραν αυτού του ποσού, που υπολογίζεται να είναι γύρω στα 450 εκατομμύρια ευρώ, το κράτος θα συνεισφέρει άλλα τόσα, προκειμένου να δημιουργηθεί το κονδύλι που απαιτείται για να λειτουργήσει το ΓεΣΥ. Συνολικά υπολογίζεται γύρω στα 900 εκατομμύρια».

Ο οίκος Mercer

Οι οικονομικοί σχεδιασμοί για το Γε.ΣΥ, που περιέχονται με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο και στην τελευταία αναλογιστική έκθεση του οίκου Mercer (έτος επικαιροποίησης 2013), ως τελευταίο σημείο αναφοράς, αμφισβητούνται ακόμη και από το Υπουργείο Οικονομικών που έχει την ευχέρεια να διαβάζει και να αναλύει τα οικονομικά δεδομένα με μεγαλύτερη άνεση και ακρίβεια από ό,τι οι υπόλοιποι.   Οι αμφιβολίες και οι αμφισβητήσεις διατυπώνονται ιδιαίτερα στα ποσά των συνεισφορών καθώς, όπως εκτιμούν, οι υπολογισμοί του οίκου (σενάριο μέχρι και το 2025) παρουσιάζουν τους ασφαλισμένους πληρώνουν ένα ποσοστό της τάξης του 2,30% (μισθωτοί) και 4,09% (αυτοτελώς εργαζόμενοι) ανάλογα με τα εισοδήματά τους και μέχρι σχεδόν 5% (κράτος), ποσά τα οποία θεωρούν ότι αυξάνονται προς τα πάνω με την πάροδο των χρόνων.

Το Γε.ΣΥ θα χρηματοδοτείται από εισφορές του κράτους, των εργοδοτών, των μισθωτών, των αυτοτελώς εργαζομένων, των συνταξιούχων και των εισοδηματιών, ενώ πέραν των εισφορών οι ασθενείς συμμετέχουν στο κόστος των υπηρεσιών υγείας που λαμβάνουν με μικρά ποσά συμπληρωμών κατά τη λήψη της υπηρεσίας.

Αμφισβητούν ακόμη και τους εμπειρογνώμονες

Ο οίκος Mercer στη μελέτη του έλαβε υπόψη τις προβλέψεις για τον πληθυσμό και τις παραμέτρους του φύλου και της ηλικίας, της θνησιμότητας, των γεννήσεων και της μετανάστευσης, τις προβλέψεις για τα ποσοστά και τους αριθμούς της ανεργίας και του εργατικού δυναμικού και τις προβλέψεις για τους αριθμούς των ασφαλισμένων. Ένα αρνητικό, για τους τεχνοκράτες σημείο, είναι ότι χρησιμοποιεί στοιχεία από προηγούμενα χρόνια (2003-2010: Στατιστικές Υγείας της Στατιστικής Υπηρεσίας, 2011-12: Δείκτες καταναλωτή, 2009-2010: Οικονομικά στατιστικά για την υγεία). Ωστόσο, με τα σενάρια που παρουσιάζει καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το Γε.ΣΥ θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και, τέλος, ότι θα μειώσει τις ανισότητες στην παρεχόμενη φροντίδα υγείας στην Κύπρο.

Το μέτωπο της σθεναρής αντίστασης κατά του Γε.ΣΥ βρίσκει θιασώτες ανθρώπους όπως τον Υπουργό Οικονομικών Χάρη Γεωργιάδη και τον Υφυπουργό παρά τω Προέδρω Κωνσταντίνο Πετρίδη που, όντας οικονομολόγοι, διαβλέπουν σοβαρές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά και εκφράζουν τους μεγάλους τους φόβους για τη βιωσιμότητα του Σχεδίου. Ο Νίκος Αναστασιάδης, όμως, όντας στα δυο στενά και διαπιστώνοντας ότι εάν δεν τρέξει το Γε.ΣΥ και αν δεν δώσει κάτι ουσιαστικό και χειροπιαστό στον λαό θα έχει πρόβλημα, κλείνει προς το παρόν τα αυτιά του, στηρίζει τον Υπουργό Υγείας που επανειλημμένα προειδοποιεί ότι θα τα διπλώσει, θα παραιτηθεί και θα φύγει, και αναλαμβάνει δράση.

Κλείνει συμβόλαιο ειρήνης με τους νοσηλευτές αναγνωρίζοντας την επιστημονικότητα του Κλάδου τους και αναβαθμίζοντάς τους σε βάθος χρόνου, διασφαλίζοντας ότι δεν θα προκαλέσουν εργατική αναταραχή τους επόμενους μήνες, συζητά με τους γιατρούς και προσπαθεί να βρει τη μέση λύση για τα αιτήματά τους, χωρίς να αποκλείεται οποιαδήποτε ικανοποίηση και άλλων ομάδων της δημόσιας υγείας, που ωστόσο οι αριθμοί τους είναι αμελητέοι.

Ωστόσο, θέλοντας να κρατήσει στο παιγνίδι και τον Χάρη Γεωργιάδη, που τον «έσωσε» σε δύσκολες εποχές, την εποχή του Μνημονίου, και να κατευνάσει τους φόβους του, συναινεί στην περαιτέρω μελέτη για τη βιωσιμότητα του Γε.Συ. Για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εκείνο που μετρά είναι να αρχίσει η διαδικασία της αυτονόμησης των δημόσιων νοσηλευτηρίων επί Προεδρίας του, ένα μεγάλο βήμα προς το Γε.ΣΥ και βλέπουμε…

Τα κόμματα να τοποθετηθούν

Από την άλλη, ο Πρόεδρος της Βουλής Δημήτρης Συλλούρης, θέλοντας να αφήσει και εκείνος τη σφραγίδα του στην Προεδρία του κυπριακού Κοινοβουλίου και βλέποντας πως το Γε.ΣΥ «πουλά», θα καλέσει σύντομα όλα τα κοινοβουλευτικά να τοποθετηθούν ανοικτά και επί της ουσίας επί των σχετικών νομοσχεδίων για την αυτονόμηση και το Γε.ΣΥ που βρίσκονται ενώπιον του Κοινοβουλίου και για τα οποία έγινε ήδη πολλή δουλειά από την Επιτροπή Υγείας. Οι αρχηγοί των κομμάτων έχουν δεσμευθεί εκ μέρους των κομμάτων τους ότι θα στηρίξουν τα σχετικά νομοσχέδια, και παραμονές εκλογών δεν μπορούν να κάνουν πίσω, ακόμη κι αν η οικονομική πτυχή του καυτού ζητήματος δεν έχει κλείσει. Μια πτυχή, που μπορούν να τη διαβάσουν στην έκθεση του οίκου Mercer, η οποία εκτιμά ότι η εφαρμογή του Σχεδίου θα επιφέρει συνολικές εξοικονομήσεις στην οικονομία ύψους €292 εκ. για την περίοδο 2016 – 2025.

Ο οίκος, βεβαίως, θεωρεί πως η εισαγωγή του Σχεδίου θα στηρίξει τη δικαιότερη κατανομή του κόστους χρηματοδότησης της υγείας και την αποτελεσματικότερη χρήση των διαθέσιμων πόρων καθώς με την εφαρμογή του δεν επιβαρύνονται τα δημόσια οικονομικά με πρόσθετο κόστος.

Οι αναλογιστές στα πορίσματά τους που, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών πρέπει να τύχουν και πάλι νέας επικαιροποίησης, επισημαίνουν πως σύμφωνα με το βασικό σενάριο η χρηματοδότηση του ΓεΣΥ μπορεί να επιτευχθεί με οριακή μόνο αύξηση των ποσοστών εισφοράς σε σχέση με αυτά που καθορίστηκαν σε παλαιότερη νομοθεσία. Οι εισφορές των μισθωτών αυξάνονται από 2% σε 2,30%, των εργοδοτών από 2,55% σε 2,93% και των αυτοτελώς εργαζομένων από 3,55% σε 4,09%. Τους φόβους του Χάρη Γεωργιάδη και των τεχνοκρατών του Υπουργείου του που ζουν τον εφιάλτη της χρηματοοικονομικής κρίσης από πρώτο χέρι, αναμένεται να κατευνάσει η νέα μελέτη που διενεργείται για λογαριασμό του Υπουργείου Οικονομικών.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τις οποίες αποκάλυψε ο Πρόεδρος της Βουλής Δημήτρης Συλλούρης τα δημόσια ταμεία έχουν επωμιστεί μέχρι σήμερα 80 εκατομμύρια ευρώ από μελέτες και μίσθωση υπηρεσιών ξένων εμπειρογνωμόνων. Βέβαια, στις δαπάνες αυτές θα πρέπει να συνυπολογιστούν και άλλες για την απασχόληση προσωπικού για την επάνδρωση του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας.

Kόστος Γενικού Σχεδίου Υγείας: πέραν του 1 δις ευρώ

• Μισθωτοί: Ποσοστό 2,30% επί των μηνιαίων συνολικών απολαβών
• Eργοδότες: Ποσοστό 2,93% επί του μισθού για κάθε εργαζόμενο
• Αυτοτελώς εργαζόμενοι:4,09 %
• Κράτος: Ποσοστό 4,25% επί του μισθού για κάθε εργαζόμενο
• Εισφορά κράτους και κράτους εισφορέα: 65% – 70% των δαπανών του ΓεΣΥ
• Χρηματοδότηση του Γε.ΣΥ με οριακή αύξηση των ποσοστών εισφοράς
• Συνολικές εξοικονομήσεις €292 εκ. για την περίοδο 2016 – 2025
• Ο μέσος όρος δαπάνης για την υγεία στην Κύπρο, ως ποσοστό του οικογενειακού προϋπολογισμού, ανέρχεται στο 7% για τους συνταξιούχους, στο 5% για τους εργαζομένους στον δημόσιο, στον ιδιωτικό τομέα και τους αυτοτελώς εργαζομένους.
• 50% των συνολικών δαπανών υγείας απορροφάται από τον ιδιωτικό τομέα
• Υπερφόρτωση των δημοσίων νοσηλευτηρίων (εξυπηρετείται το 80% του πληθυσμού – δυνατότητες εξυπηρέτησης του 50%)
• Σπατάλες κονδυλίων
• Αλόγιστη αγορά εξοπλισμού
• Αχρείαστες υποδομές
• Μεγάλες λίστες αναμονής
• Ελλείψεις κλινών
• Υπερβολική και η αχρείαστη συνταγογράφηση
• Έλλειψη οργανωμένου συστήματος
• Υψηλό κόστος υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας
• Μεγάλες δαπάνες στον ιδιωτικό τομέα
• Αρνητικές επιπτώσεις στην εξυπηρέτηση του ασθενούς
• Έλλειψη διαφάνειας για όγκο – κόστος παρεχομένων υπηρεσιών
• Ανεξέλεγκτη αύξηση δαπανών του δημόσιου / ιδιωτικού τομέα
• Ανεπαρκής διαχείριση των πόρων του δημόσιου τομέα
• Έλλειψη επαρκούς ελέγχου
• Έλλειψη συντονισμού μεταξύ δημόσιου – ιδιωτικού τομέα

ΕΙΠΑΝ ΚΑΙ ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

«Οι υπηρεσίες υγείας θα πρέπει να στοχεύουν στην προώθηση και διασφάλιση υψηλής ποιότητας φροντίδας βασισμένης σε κοινές αξίες και αρχές όπως της αλληλεγγύης, ίσης πρόσβασης και δικαιοσύνης».

(William Hsiao 2003, McKinsey & Co. 2006, Mercer 2013, Έκθεση Παγκόσμιας Τράπεζας)

«…περαιτέρω μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, καθώς και έγκαιρη προώθηση των μεταρρυθμίσεων στην υγεία, ώστε να συμβάλλουν στη μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών».

(Αξιολόγηση οίκου Moody’s, Μάρτιος 2011)

«Επιβεβαιώνεται η οικονομική βιωσιμότητα του Γενικού Συστήματος Υγείας και καταδεικνύεται ότι με την εφαρμογή του θα προκύψουν, σε περίοδο 10 ετών, εξοικονομήσεις για την κυπριακή οικονομία της τάξης άνω του €1 δις».

Αναλογιστική μελέτη Mercer (Σεπτέμβριος 2008)

«Το (υφιστάμενο) σύστημα είναι κατακερματισμένο, με περιορισμένη συνέχεια στην παροχή υπηρεσιών υγείας και ελάχιστη επικοινωνία εντός και μεταξύ των ιατρών του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. ….Υπάρχει σημαντική αναποτελεσματικότητα και στους δύο τομείς, μεγάλη αλληλεπικάλυψη υπηρεσιών και αναξιοποίητη υποδομή».

Μελέτη Πανεπιστημίου Harvard, Leeds, York και Κεντρικής Τράπεζας Αναπτύξεως (1992):

ΔΑΠΑΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

• Ο μέσος όρος δαπάνης για την υγεία στην Κύπρο, ως ποσοστό του οικογενειακού προϋπολογισμού, ανέρχεται στο 7% για τους συνταξιούχους, στο 5% για τους εργαζομένους στον δημόσιο, στον ιδιωτικό τομέα και τους αυτοτελώς εργαζομένους.
• Ποσοστό 50% των συνολικών δαπανών υγείας απορροφάται από τον ιδιωτικό τομέα
• Το κράτος πληρώνει περίπου το 45% των δημοσίων δαπανών
• Ο πολίτης καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ιδιωτικής δαπάνης

• Η ιδιωτική δαπάνη είναι 2,5 φορές υψηλότερη από τον μέσο όρο της Ε.Ε.
• Ο μέσος όρος των ιδιωτικών δαπανών στην Ευρώπη είναι 25% και στην Κύπρο είναι πάνω από 50%.
• Δαπανώνται πάνω από 500 εκ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό  και άλλα τόσα από την τσέπη των ασθενών για την υγεία.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΑ

• Πληρότητα δημόσιου τομέα: 100%

• Πληρότητα ιδιωτικού τομέα: 50% 

 

• Η διαθεσιμότητα των νοσοκομειακών κλινών στην Κύπρο είναι χαμηλότερη από το μέσο όρο στην Ε.Ε.
• Η Κύπρος διαθέτει 368.0 νοσοκομειακές κλίνες ανά πληθυσμό των 100,000 σε σύγκριση με ένα μέσο αριθμό 538.2 για την Ε.Ε., που κυμαίνεται από τις 272.6 για τη Σουηδία μέχρι στις 824.8 για τη Γερμανία (Eurostat, Healthcare statistics, δεδομένα του 2010).
• Μέσος όρος πληρότητας κλινών σε δημόσια γενικά νοσοκομεία στην Κύπρο είναι πολύ υψηλός, 92 % 2011, σημαντικά χαμηλό σε αγροτικά νοσοκομεία
• Η πληρότητα κλινών σε γενικά νοσοκομεία της Κύπρου είναι ανάμεσα στις ψηλότερες σε χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης
• Το Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού και Μακάριο Νοσοκομείο παράγουν τον υψηλότερο αριθμό απολύσεων ανά κλίνη.
• Το συνολικό κόστος της απόλυσης ανάμεσα στα Αγροτικά Νοσοκομεία κυμαίνεται από 6,591€ στην Αμμόχωστο και σε 3,431€ στη Λεμεσό.
• Το κόστος κλίνης ανά ημέρα κυμαίνεται από 903€ (Αμμόχωστος) και 668€ (Λεμεσός).
• Τα Περιφερειακά Νοσοκομεία δείχνουν υψηλότερα κόστη ανά απόλυση [ασθενή] και ανά κλίνη ανά μέρα από ότι τα γενικά νοσοκομεία.Πηγή: Περιοδικό CAPITAL TODAY, τεύχος Απριλίου 2017