Η πορεία προς την έξοδο από τη θερμοκοιτίδα
Το περιστατικό: Γεννιέται παιδί πρόωρο στις 28 εβδομάδες εγκυμοσύνης. Είναι το ξεκίνημα ενός δύσκολου ταξιδιού, με το εύθραυστο νεογέννητο να παραμένει στην Εντατική Μονάδα Προώρων για τους επόμενους 3 μήνες. Το μωρό απομακρύνεται στην Εντατική Προώρων για να του παρασχεθεί αναπνευστική υποστήριξη. Λίγη ώρα αργότερα ο παιδίατρος – νεογνολόγος έρχεται στο δωμάτιο της μητέρας και εξηγεί στους γονείς την κατάσταση υγείας του παιδιού. Τους αναλύει το γεγονός ότι, ακόμα και εάν η μητέρα δεν έχει σκοπό να θηλάσει το παιδί της σε βάθος χρόνου, είναι πολύ σημαντικό η μητέρα κατά τις επόμενες ημέρες να ενεργοποιήσει τη γαλουχία ώστε να δοθεί το γάλα της, όταν είναι εφικτό, στο παιδί της. Το μητρικό γάλα για τα πρόωρα είναι φάρμακο που σώζει ζωές και πρέπει οπωσδήποτε να είναι η πρώτη τροφή που εκείνο θα λάβει.
Κατά τις επόμενες ώρες η επικεφαλής μαία της Μονάδας εξηγεί στη μητέρα αναλυτικά τον τρόπο που θα ενεργοποιήσει την παραγωγή της σε γάλα. Της παρέχεται καλής ποιότητας νοσοκομειακό θήλαστρο και ενθαρρύνεται να ξεκινήσει αντλήσεις με αυτό μέσα στις πρώτες 6 ώρες από τον τοκετό, κάνοντας τουλάχιστον 8 αντλήσεις το 24ωρο. Της παρέχεται ειδικός χώρος στη Μονάδα για να κάνει τις αντλήσεις, ψυγείο και άλλες ανέσεις. Τις δίνονται σαφείς και αναλυτικές οδηγίες για τη διατήρηση του μητρικού γάλακτος και για τις διαδικασίες αποθήκευσης και μεταφοράς του στη Μονάδα όταν η λεχώνα πάρει εξιτήριο για το σπίτι και αντλεί το γάλα της εκεί.
Κρίσιμες μέρες
Οι επόμενες ημέρες είναι κρίσιμες για την υγεία του νεογέννητου. Η μητέρα έρχεται τακτικά κοντά στο μωρό της, κοντά στη θερμοκοιτίδα, αρκετές φορές το 24ωρο, όσο το επιτρέπει η δική της υγεία και εκείνη του μωρού της. Αφήνεται να βγάλει φωτογραφία και να αγγίξει το βρέφος της. Το πρώτο γάλα που έβγαλε με το θήλαστρο κατά τις πρώτες ώρες μετά τη γέννηση δίνεται σε ελάχιστες ποσότητες στο άρρωστο μωρό της με καθετήρα από τη μύτη του, ώστε να βοηθήσει στην ανάπτυξη του εντέρου του και στην άμυνά του.
Η μητέρα πέντε μέρες μετά τον τοκετό παίρνει εξιτήριο για το σπίτι της. Εκεί συνεχίζει τις συστηματικές αντλήσεις με το θήλαστρο. Το γάλα που βγαίνει το παίρνουν προσεκτικά οι μαίες της Μονάδας και το αποθηκεύουν για να δοθεί στο παιδί. Η κατάσταση της υγείας του παιδιού σιγά – σιγά καλυτερεύει. Σταδιακά λαμβάνει περισσότερο μητρικό γάλα με τον καθετήρα, την ίδια χρονική περίοδο που το γάλα της μαμάς αυξάνεται.
Οι γονείς έχουν το ελεύθερο να βρίσκονται κοντά στο παιδί τους, μέσα στη Μονάδα, για τον περισσότερο χρόνο της ημέρας, με εξαίρεση μόνο τα μικρά χρονικά διαστήματα που το μωρό πρέπει να κάνει διαγνωστικές εξετάσεις ή να λάβει κάποια θεραπεία.
Φροντίδα καγκουρό
Η μητέρα διδάσκεται από το προσωπικό που φροντίζει το παιδί πώς να κάνει φροντίδα Καγκουρό: Με το παιδί σε αναπνευστική υποστήριξη ακόμα αλλά σταθερό, η μητέρα το παίρνει αγκαλιά δίπλα από τη θερμοκοιτίδα του, σε επαφή δέρμα με δέρμα με το στήθος της. Το βρέφος ηρεμεί, το ίδιο και η μητέρα. Την υπόλοιπη ώρα που το παιδί βρίσκεται στη θερμοκοιτίδα η μητέρα μπορεί να του μιλά, να του τραγουδά, να αγγίζει το χεράκι του. Κουβεντιάζει με τη νοσοκόμα, ρωτά ό,τι θέλει, είναι ελεύθερη να παρακολουθήσει την όλη φροντίδα, τις επισκέψεις των γιατρών την ώρα που εξετάζουν το παιδί της, την ενημερώνουν απλά και κατανοητά για τα προβλήματα της υγείας του, κάνουν τους γονείς ενεργούς συμμέτοχους στις ιατρικές αποφάσεις και στις θεραπευτικές επιλογές.
Η πορεία δεν είναι εύκολη. Περνούν εβδομάδες με την υγεία του παιδιού πότε να πηγαίνει προς το καλύτερο, πότε προς το χειρότερο. Οι γονείς πηγαινοέρχονται από το σπίτι στη Μονάδα ξοδεύοντας τον περισσότερο χρόνο της ημέρας τους δίπλα στο άρρωστο παιδί τους. Η μητέρα ενθαρρύνεται να αντλεί γάλα διατηρώντας οπτική επαφή με το μικρό της, ώστε να αυξάνεται η ροή μητρικού γάλακτος. Η φροντίδα Καγκουρό συνεχίζεται. Τα γεύματα του μωρού, με μητρικό γάλα πάντα, έχουν γίνει πιο μεγάλα μέσα από τον ρινογαστρικό καθετήρα. Για να αναπτυχθεί πληρέστερα το βρέφος, προστίθεται στο μητρικό γάλα ένα ενισχυτικό μείγμα μετάλλων και βιταμινών.
Αγκαλιά με τη μητέρα του
Τέσσερις εβδομάδες μετά τη γέννηση το παιδί μεταφέρεται από το δωμάτιο εντατικής φροντίδας στο δωμάτιο για πιο υγιή και μεγαλύτερα πρόωρα. Κάνει τώρα τις πρώτες ζωηρές θηλαστικές κινήσεις με το στόμα του. Στις πολλές ώρες που βρίσκεται σε επαφή δέρμα με δέρμα με τη μητέρα του, αφήνεται πλέον να γλείψει τη θηλή της, να την πιάσει με το στόμα του και να κάνει τις πρώτες ανεπιτυχείς προσπάθειες να φάει από αυτήν. Κατά τις επόμενες εβδομάδες το μωρό τρώει και μεγαλώνει ραγδαία. Μητρικό γάλα δίνεται, είτε από τη μαμά είτε από το προσωπικό, γουλιά γουλιά με ανοιχτό κυπελλάκι. Πριν από κάθε τάισμα το μωρό περνάει ώρα αγκαλιά με τη μητέρα του και αφήνεται να κάνει προσπάθειες στο στήθος της. Το μωρό δεν γνώρισε ποτέ ούτε μπιμπερό ούτε πιπίλα, ώστε να μην μπερδευτεί και δεν καταφέρει να θηλάσει.
Οκτώ εβδομάδες μετά τη γέννηση, η μητέρα συνεχίζει τις αντλήσεις και έχει φτιάξει μια σημαντικού μεγέθους αποθήκη μητρικού γάλακτος. Το μωρό θηλάζει από το στήθος της μάνας του κάθε φορά που δείχνει σημάδια πείνας, και, εάν χρειάζεται, λαμβάνει και «συμπλήρωμα» μητρικού γάλακτος με το κυπελλάκι.
Δέκα εβδομάδες μετά τη γέννησή του και το παιδί είναι σε λίγες μέρες έτοιμο για εξιτήριο. Η μητέρα έχει σχεδόν εγκατασταθεί στην Εντατική Μονάδα και στην οικογένεια έχει δοθεί ειδικό αποκλειστικό δωμάτιο που παρέχεται για τα παιδιά που είναι έτοιμα για εξιτήριο. Η μητέρα φροντίζει συνεχώς το μωρό της, του αλλάζει πάνες, του δίνει φάρμακα, το θηλάζει κατευθείαν από το στήθος. Τις τελευταίες 2-3 μέρες πριν το εξιτήριο το μωρό θηλάζει αποκλειστικά, χωρίς κανένα συμπλήρωμα, ώστε οι γιατροί να δουν κατά πόσο είναι έτοιμο για αυτό και κατά πόσο συνεχίζει να βάζει βάρος με αποκλειστικό θηλασμό. 12 εβδομάδες μετά τη γέννηση και οι γονείς ευτυχείς παίρνουν το μωρό τους στο σπίτι. Το παιδί είναι υγιές, θηλάζει αποκλειστικά, επιτυχώς και αποτελεσματικά. Μια μαία από τη Μονάδα θα έρθει για μερικές επισκέψεις στο σπίτι κατά τις επόμενες μέρες ώστε να βεβαιωθεί ότι όλα πηγαίνουν καλά.
Ως προς το κομμάτι της διατροφής, αυτή είναι η σύγχρονη φροντίδα των πρόωρα γεννημένων βρεφών που εφαρμόζεται στις σύγχρονες Μονάδες Εντατικής Νεογνών αυτού του κόσμου. Δυστυχώς, πολλές μητέρες, πολλοί γονείς και πολλά παιδιά που γεννιούνται και νοσηλεύονται σε Μονάδες Εντατικής Νεογνών στην Ελλάδα δεν ζουν τέτοιες εμπειρίες, βιώνουν πολύ διαφορετικά και πιο αντίξοα πράγματα, και αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα στη χώρα μας.
Στέλιος Παπαβέντσης, παιδίατρος, MRCPCH DCH IBCLC