Φτάσαμε στον πάτο του βυθού αλλά…
Δίνουν το πρόσταγμα της ανάκαμψης – επιτόκια, μεταρρυθμίσεις και δημόσια οικονομικά.
Οι αριθμοί ευημερούν οι άνθρωποι πένονται – οι Κύπριοι ακούνε και δεν πιστεύουν.
• Η ευρωζώνη απολαμβάνει χαμηλά επιτόκια αλλά η αγορά μας θέλει ακόμη τα ψηλά
• Ο πάτος του βυθού τελειώνει και βγαίνουμε στις ακτές πολύ δύσκολα
• Θετική η πορεία των δημοσιονομικών αλλά επικίνδυνη η παρέκκλιση από τους στόχους
• Οι πολίτες ζουν την κρίση και οι οικονομολόγοι εκτιμούν πως έρχεται σταδιακή ανάκαμψη
Ο Γεώργιος Παπανδρέου είπε κάποτε το αλησμόνητο «οι αριθμοί ευημερούν, οι Έλληνες πένονται». Οι Κύπριοι πολίτες ακούνε κάθε μέρα στα δελτία ειδήσεων των καναλιών και διαβάζουν στον Τύπο και στις ιστοσελίδες ότι τα οικονομικά στοιχεία άρχισαν να καταγράφουν θετικές προοπτικές, ή καλύτερα, μειώνεται το αρνητικό πρόσημο. Δεν βλέπουν, όμως, καμιά βελτίωση στην τσέπη τους, ούτε στο οικονομικό περιβάλλον. Οικονομολόγοι και ειδικοί εκτιμούν πως ο πάτος του βυθού ήταν μέχρι εδώ και από τώρα και στο εξής βγαίνουμε προς τις ακτές.
Εξάλλου, η οικονομική θεωρία για τον απλό κοσμάκη έχει καταρρεύσει εδώ και καιρό, από τότε που άλλα μας έλεγαν και άλλα είδαμε και ζούμε, με αποκορύφωμα τις αποφάσεις του ιστορικού Eurogroup, τον Μάρτιο του 2013.
Οι αριθμοί γράφουν καλώς
Οι συνταγές των τεχνοκρατών του Υπουργείου Οικονομικών, που σημειώνουν στα σημειωματάρια τους τα αιτήματα των δανειστών και την πρόοδο που επιτεύχθηκε μέχρι τώρα σε διάφορους τομείς, καταδεικνύουν πως το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος κατευθύνονται σε μια θετική τροχιά, η ανεργία δειλά – δειλά μειώνεται, και ο ρυθμός ανάπτυξης ξεφεύγει από το πλην.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις τους, η ύφεση αναμένεται μεν να συνεχιστεί και το 2014 αλλά να είναι μικρότερη από το 2013 (-3% – 3,2%) ενώ το 2015 αναμένεται θετικός ρυθμός ανάπτυξης, στο πολύ μικρό ποσοστό του 0.4%.
Οι κίνδυνοι, ωστόσο, είναι υπαρκτοί και δεν μπορούν να υποβαθμιστούν ούτε να υποτιμηθούν. Η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της Ρωσίας περίπου στο 2% – 3% μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στις αφίξεις τουριστών, κυρίως Ρώσων οι οποίοι και θεωρούνται πια ο αιμοδότης του κυπριακού τουρισμού και να χτυπήσει τόσο τα έσοδα του κράτους όσο και της οικονομίας αλλά και την απασχόληση.
Άλλα αισθάνονται οι πολίτες
Η μεγάλη αλήθεια είναι πως στην πραγματική οικονομία και πίσω από τους δείκτες, τις στατιστικές και τις τεχνοκρατικές εκθέσεις, κρύβονται οι πολίτες που ξέρουν καλύτερα από τον καθένα αν «η ανεργία μειώνεται…», εάν μπορούν να τα βγάλουν πέρα με τον κουτσουρεμένο μισθό τους και τη χαμηλή σύνταξη τους, πόσα αγαθά μπορούν ν’ αγοράσουν από τις υπεραγορές και πόσα στοιχίζουν τα φάρμακα, οι γιατροί και τα φροντιστήρια των παιδιών τους.
Βέβαια, δεν μπορούν να ξεχάσουν ούτε λεπτό τη δόση των δανείων τους, που ακόμη κι αν έχουν κάνει αναδιάρθρωση, εξαντλούν όλα τα μέρα για να την πληρώσουν, φοβούμενοι το επόμενο βήμα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Τι αναμένουν οι πολίτες αυτού του τόπου για ν’ ανακουφιστούν και να αισθανθούν ότι τουλάχιστον πιάσαμε τον πάτο και τέλος, και έρχονται … καλύτερες μέρες;
Συγκοινωνούντα δοχεία
Πρώτα απ’ όλα πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις αναμένουν τη μείωση των δανειστικών επιτοκίων για ν’ αναπνεύσουν, ή να μπορέσουν να αντλήσουν ρευστότητα με χαμηλό κόστος και ν’ αναστήσουν τις επιχειρήσεις τους. Το χρήμα, όμως, για να φθηνύνει δεν είναι και τόσο εύκολο, παρά τις εξαγγελίες και τις βαρύγδουπες δηλώσεις ότι πρέπει να μειωθούν τα επιτόκια για να εναρμονιστούν με εκείνα των άλλων χωρών της ευρωζώνης που κυμαίνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Οι συνθήκες και οι παράγοντες που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη μείωση των επιτοκίων στην Κύπρο είναι διαφορετικοί, παρόλο που ορισμένοι εσκεμμένα ή μη τους αποκρύβουν.
Για να μειωθούν τα δανειστικά επιτόκια θα πρέπει να μειωθούν πρώτα τα επιτόκια καταθέσεων που προσφέρει η αγορά, ώστε να περιοριστεί το κόστος δανεισμού των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Όμως, τέτοια ενέργεια θα αποτελέσει μεγάλο αντικίνητρο καθώς το επιτόκιο που θα προσφέρεται θα είναι εξευτελιστικό και αποτρεπτικό για τους καταθέτες και επενδυτές, πολλοί εκ των οποίων «κλείδωσαν» κυριολεκτικά τα δισεκατομμύρια ευρώ που αποσύρθηκαν από τις τράπεζες στα σπίτια τους.
Γιατί να καταθέσουν τα χρήματά τους στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με ένα επιτόκιο 1% και να πληρώσουν και ένα 30% για τη φορολογία επί της άμυνας; Kατά δεύτερο, για να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού θα πρέπει να δοθεί το «πράσινο φως» από την ίδια την αγορά που αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να το κάνει.
Διπλός δανεισμός
Όμως, από τη στιγμή που υπάρχουν χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και διαθέτουν ρευστότητα ο δρόμος για χαμηλότερο δανεισμό ανοίγει προς δυο κανάλια:
Πρώτο προς τις νέες καινοτόμες επιχειρήσεις που διαφοροποιούνται από τις άλλες και με τις υπηρεσίες τους θα επιστρέψουν όφελος προς στην οικονομία.
Δεύτερο, προς τους πελάτες εκείνους που είναι απόλυτα συνεπείς στην καταβολή των δόσεων του δανείου τους και έχουν τη δυνατότητα να το εξοφλήσουν χωρίς καθυστερήσεις.
Οι προβληματισμοί όμως αναφορικά με την επιστροφή στην ανάπτυξη εστιάζονται στην εξυγίανση και σταθερότητα των δημοσίων οικονομικών καθώς εάν δεν ξεπεραστούν οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις σε όλο τον κύκλο της οικονομίας.
Δυστυχώς, το κυπριακό κράτος έχει στην πλάτη του βαρίδια τα οποία πληρώνουν οι φορολογούμενοι πολίτες, όπως οι υποχρεώσεις έναντι εγγυήσεων που παραχωρήθηκαν στο χρηματοοικονομικό τομέα, τους κρατικούς οργανισμούς και τους οργανισμούς δημοσίου δικαίου, στις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, τις κρατικές επιχειρήσεις και τις συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.
Δημοσιονομικό ισοζύγιο
Τα οικονομικά δεδομένα που δίνουν μια θετική νότα καταδεικνύει πως το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης την πρώτη εξαμηνία, παρουσίασε έλλειμμα €22 εκ. σε σχέση με εκτίμηση για έλλειμμα €294,5 εκ.
Τα δημόσια έσοδα ανήλθαν στα €3.932 εκ. σε σύγκριση με €3.614 εκ. την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 8,8%, μια εξέλιξη που οφείλεται στην απόδοση των δημοσιονομικών μέτρων που έχουν προωθηθεί.
Οι δημόσιες δαπάνες παρουσιάζουν συρρίκνωση της τάξης του 0,5% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2013 και περιορίζονται σε απόλυτους αριθμούς στα €3.882 εκ. σε σύγκριση με €3.903 εκ. την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου του 2013.
Όμως, οι αυξημένες ανάγκες για κοινωνικές παροχές δεν μπορούν παρά να δημιουργούν ανησυχίες για εκτροχιασμό των στόχων του Μνημονίου. Πώς μπορεί το κράτος να μην είναι συνεπές στις υποχρεώσεις του για αυξημένες πληρωμές ανεργιακού επιδόματος η επιδόματος πλεονάζοντος προσωπικού; Δυο επιδόματα προσωρινού μεν χαρακτήρα αλλά που, βαραίνουν τον κρατικό προϋπολογισμό και αποτελούν μια εν δυνάμει βόμβα για τα δημόσια οικονομικά.
Αγγίζουν το Μνημόνιο
Τι θα γίνει εάν διαπιστωθεί έστω και μια μικρή παρέκκλιση από τους στόχους του Μνημονίου όχι μόνο για ικανοποίηση και υλοποίηση της πολιτικής των σημαντικότερων επιδομάτων αλλά για περαιτέρω ανακούφιση συγκεκριμένων τάξεων του λαού που αντιμετωπίζουν εξαιρετικά μεγάλα προβλήματα;
To πλεονασματικό πρωτογενές ισοζύγιο των €372 εκ. σε σύγκριση με το πλεόνασμα των €99,2 εκ. την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου χρόνου θα κινδυνεύσει να καταγράψει αρνητικές επιδόσεις και πάλι από την αρχή…
Οι τεχνοκράτες του Υπουργείου Οικονομικών δεν αποκρύβουν στις εκθέσεις τους πως, σύμφωνα με τις δημοσιονομικές προβλέψεις του προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής (5η αξιολόγηση), για ολόκληρο το 2014, το έλλειμμα του πρωτογενούς ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης δεν αναμένεται να ξεπεράσει τα €210 εκ. (1,3% του ΑΕΠ) που αντιστοιχεί σε δημοσιονομικό έλλειμμα 4,7% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Μια εξέλιξη που δημιουργεί χαμόγελα αισιοδοξίας στα πρόσωπά τους καθώς οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις και στόχοι που έχουν τεθεί υπερκαλύπτονται με σημαντικά περιθώρια.
Το μαγικό ραβδί, ωστόσο, βρίσκεται στα χέρια του Υπουργού Οικονομικών Χάρη Γεωργιάδη που, ως μαέστρος Συμφωνικής Ορχήστρας, θα δώσει το πρόσταγμα για χαλάρωση των σκληρών δημοσιονομικών μέτρων ή για συνέχισή τους. Διλήμματα πολιτικής σημασίας ή ευλαβική προσήλωση στη δανειακή σύμβαση;
Όλοι αναμένουν αισιόδοξα μηνύματα για την επάνοδο της οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά, όπως λέμε φως στην άκρη της σήραγγας, αλλά εκείνοι που παιδεύονται είναι όσοι ασχολούνται με την υλοποίηση των μνημονιακών δεσμεύσεων για μεταρρυθμίσεις.
Μέχρι τώρα με σκληρές θυσίες το Υπουργείο Οικονομικών πέτυχε μέσω του κρατικού προϋπολογισμού να εξοικονομήσει €270 εκατ. Το μεγάλο μανίκι όμως δεν το άγγιξαν ακόμη. Οι καίριας σημασίας διαρθρωτικές αλλαγές που επιβάλλεται και πρέπει να προχωρήσουν με οποιοδήποτε κόστος, δεν είναι εύκολες για καμιά κυβέρνηση και για κανέναν τεχνοκράτη που έχει υποχρέωση να τις υλοποιήσει.
Το παιγνίδι τώρα αρχίζει
Το Μνημόνιο θέτει σαφώς μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που όχι μόνο θα εκσυγχρονίσουν διάφορους τομείς αλλά ταυτόχρονα θα εξοικονομήσουν δαπάνες, θα αποδεσμεύουν τον προϋπολογισμό και το κράτος από το «πλήρωνε και πλήρωνε» αλλά ταυτόχρονα θα αγγίσουν συνδικαλιστικά, οικονομικά και άλλα συμφέροντα.
Άρα, το παιγνίδι με τις μεταρρυθμίσεις τώρα αρχίζει ή μάλλον τώρα κορυφώνεται και όποιος αντέξει.
Ανάμεσα στην ατζέντα και στα καυτά ζητήματα είναι οι αποκρατικοποιήσεις των οργανισμών δημοσίου δικαίου, η μεταρρύθμιση στη δημόσια υπηρεσία με αλλαγές στο καθεστώς απασχόλησης των δημοσίων υπαλλήλων κ.ά., η εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας με οικονομικά ωφελήματα αλλά και σημαντικές απώλειες για πολλούς, η μεταρρύθμιση των φορολογικών αρχών με την ενοποίηση του Τμήματος Εσωτερικών Προσόδων και της Υπηρεσίας ΦΠΑ σε μια κοινή Υπηρεσία πράγμα που βελτιώνει την αύξηση των φορολογικών εσόδων και τη μείωση του διοικητικού φόρτου των φορολογούμενων προσώπων.