Άνεργος: Κι όμως είσαι δυνατός κι αντέχεις
Αναγνώριση του προβλήματος: αποδοχή της πραγματικότητας. Όπως το χειρότερο που έχει κανείς να πει σε κάποιον που κλαίει είναι “μην κλαις”, έτσι και σε αυτήν την περίπτωση δεν εξυπηρετεί να πούμε “δεν πειράζει”, ούτε “δεν έχεις ανάγκη εσύ”, “δεν σε φοβάμαι εσένα”. Και η φράση “από παντού ακούς τέτοια” ή “όλος ο κόσμος με αυτά τα προβλήματα τυραννιέται” δεν έχει ιδιαίτερη υποστηρικτική λειτουργία, γιατί υποβιβάζει το πρόβλημα.
Ο άνεργος γνωρίζει τα στατιστικά, αλλά η μείωση της σημασίας του προβλήματος λειτουργεί πολλές φορές πιεστικά και όχι ανακουφιστικά. Αντίθετα, βοηθά να πούμε στον εαυτό μας (ή σε όποιον αντιμετωπίζει το πρόβλημα) ότι ναι, είναι σημαντικό πρόβλημα, είναι δύσκολο, έχεις δίκιο, είναι αλήθεια, συνέβη σε σένα, είναι μια πραγματικότητα, θέλει δύναμη και κουράγιο.
Έκφραση για το πρόβλημα – ανάγκη για εξωτερίκευση: όποιος αντιμετωπίζει ένα τέτοιο πρόβλημα, ωφελείται όταν κάποιος του δίνει ενθαρρυντικά χτυπήματα στην πλάτη και παίρνει έκφραση συμπαράστασης και λύπης στο πρόσωπο και του μιλάει ενθαρρυντικά ή αισιόδοξα. Ωστόσο, ακόμα καλύτερα είναι να βρεθεί κάποιος να ρωτήσει “πώς νιώθεις;” και να είναι διατεθειμένος να ακούσει υπομονετικά την απάντηση. Αυτός που έχει πρόβλημα, νιώθει την ανάγκη να μιλήσει, να εκφραστεί, να κλάψει, να εκτονωθεί μιλώντας.
Αναγνώριση των συναισθημάτων: πολλές φορές, ιδιαίτερα για τους άντρες, η συναισθηματική έκφραση αποφεύγεται από φόβο μήπως θεωρηθεί αδυναμία. Αυτό όμως δημιουργεί καταπιεσμένη συναισθηματική φόρτιση που μπορεί να οδηγήσει σε ξεσπάσματα και επιθετική συμπεριφορά ή σε θλίψη και απόσυρση. Καλό θα είναι αυτός που αντιμετωπίζει το πρόβλημα να μάθει να εκφράζεται χρησιμοποιώντας λέξεις που αντιστοιχούν σε συναισθήματα: φόβος, θυμός, ντροπή, ενοχή, απογοήτευση, θλίψη, άγχος, αγωνία.
Ψυχολογική υποστήριξη: δυστυχώς εδώ υπάρχει ένα μεγάλο παράδοξο. Την ίδια στιγμή που ο άνεργος χρειάζεται μια επαγγελματική βοήθεια, για να μπορέσει να διαχειριστεί τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει, η ψυχολογική υποστήριξη δεν καλύπτεται από κανένα ασφαλιστικό ταμείο και συνήθως κοστίζει πολύ, ιδίως όταν κάποιος δεν έχει εισοδήματα.
Χρησιμότητα εαυτού: το να νιώσουμε χρήσιμοι δίνει ένα “αντίβαρο” στην αίσθηση αποτυχίας και βοηθά να αναπληρώσουμε τη χαμένη μας αυτοαξία. Αν και στη χώρα μας η έννοια του εθελοντισμού συχνά είναι συνυφασμένη με αντιλήψεις όπως “κορόιδο είμαι;”, η εθελοντική προσφορά υπηρεσιών, αν και ανιδιοτελής οικονομικά, έχει πολλά οφέλη για το άτομο, αφού αυτό νιώθει χρήσιμο, δημιουργεί γνωριμίες, βγαίνει από το σπίτι του και κοινωνικοποιείται και ίσως να εμπλουτίζει και το ρεπερτόριο προϋπηρεσίας του.
Ρεαλισμός: δεν ήρθε το τέλος του κόσμου. Η ζωή συνεχίζεται, ο ήλιος εξακολουθεί να ανατέλει και να δύει, τα δέντρα να βγάζουν οξυγόνο, οι άνθρωποι να υπάρχουν. Πολλές φορές επηρεαζόμαστε από την τηλεόραση (καλό θα είναι να αποφεύγονται κάποιοι τύποι ενημέρωσης, όπως ορισμένες εκπομπές ή δελτία ειδήσεων που χρησιμοποιούν μελόδραμα, τραγικοποίηση, υπερβολή και πρόκληση συναισθήματος αντί για ενημέρωση) και γινόμαστε πιο απαισιόδοξοι.
Από την άλλη μεριά, ούτε η ωραιοποίηση και η υπέρμετρη και αφύσικη αισιοδοξία βοηθά. Η ανεργία είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση, είναι ένα πρόβλημα σοβαρό και πρέπει να τη βλέπει κανείς στις πραγματικές τις διαστάσεις. Με ευελιξία (αν δηλαδή δεν πετυχαίνει το πλάνο Α, να προχωρά σε πλάνο Β, και ούτω καθεξής), τόλμη, ελπίδα αλλά και ρεαλιστική αντιμετώπιση των πραγμάτων.
Αλλα ζητήματα: καλό θα είναι ο άνεργος να εντάξει στη ζωή του τα εξής:
καθημερινό πλάνο δράσης: είτε αυτό είναι αγορά μιας εφημερίδας με αγγελίες, είτε είναι η καθημερινό διάβασμα ειδικών ιστοσελίδων με αγγελίες, προκηρύξεις κτλ, οποιαδήποτε ενασχόληση με τη λύση του προβλήματος δημιουργεί μια αίσθηση ότι ο άνεργος τουλάχιστον είναι ενεργός σε ό,τι αφορά την αναζήτηση νέας εργασίας.
δραστηριότητες αναψυχής: η αναψυχή δε χρειάζεται να έχει μεγάλο οικονομικό κόστος. Ακόμα και μια προγραμματισμένη βόλτα, ένας περίπατος, άσκηση, αν γίνεται συνειδητά (και όχι μηχανικά, αλλά με απόλαυση) για να γεμίσει κάποιος τις “μπαταρίες του”, βοηθά στη διατήρηση της καλής διάθεσης. Τα χόμπυ μάλιστα είναι ιδιαίτερα αγχολυτικά και ιδίως όταν είναι δημιουργικά, δίνουν μια αίσθηση ολοκλήρωσης.
διαχείριση χρόνου: η αναζήτηση νέας εργασίας καταλαμβάνει αρκετό χρόνο στη ζωή του άνεργου- ωστόσο υπάρχει μεγάλο απόθεμα χρόνου που μπορεί να αξιοποιήσει ποικιλλότροπα. Η βιασύνη δε βοηθά- χρειάζεται μεθοδικότητα και διαφορετική αντίληψη του χρόνου. Αυτή η διαφοροποίηση στους ρυθμούς παρατηρείται ιδίως όταν κάποιος έχει χάσει δουλειά η οποία απαιτούσε ιδιαίτερα σκληρά ωράρια και δύσκολους ρυθμούς, οπότε απαιτείται μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα, όταν ξαφνικά βρίσκεται χωρίς εργασία.
δημιουργία ρουτίνας: το να υπάρχει μια συγκεκριμένη ρουτίνα (δηλαδή πρόγραμμα) στη ζωή βοηθά στην καταπολέμηση των συναισθημάτων θλίψης. Το πρόγραμμα (π.χ. τις Τρίτες πηγαίνουμε στη λαϊκή αγορά, τις Τετάρτες κινηματογράφο, τα Σάββατα κάνουμε δουλειές στο σπίτι, τις Παρασκευές βλέπουμε την αγαπημένη μας εκπομπή στην τηλεόραση, κτλ.) δίνει κάποια δομή και νόημα σε μια ζωή που λόγω της ανεργίας έγινε υπερβολικά αδόμητη, ασαφής και απροσδιόριστη.
αγχολυτικές δραστηριότητες: αποδεδειγμένα βοηθάνε τη διάθεση η ηλιοφάνεια, το γέλιο, η σωματική άσκηση, το σεξ. Συνήθειες όπως η πολυφαγία (ιδίως το να τρώμε γλυκά), το κάπνισμα, το αλκοόλ, δίνουν ψευδαίσθηση ικανοποίησης και πάρα πολύ παροδική και επιφανειακή αίσθηση ευχαρίστησης και συνεισφέρουν μακροπρόθεσμα σε συναισθήματα ενοχών, χαμηλής αυτοαξίας και απογοήτευσης- το τελευταίο που χρειάζεται κάποιος που έχει προβλήματα ανεργίας.