Εις υγείαν των υδρογονανθράκων
Της Χρύσως Αντωνιάδου
Oι μελέτες και οι εκθέσεις για τη σημαντικότητα της Ανατολικής Μεσογείου στο νέο ενεργειακό σκηνικό που στήνεται διεθνώς περνούν καθημερινά μπροστά από τα γραφεία Κρατών και Κυβερνήσεων, εταιρειών και αναλυτών. Το μάτι σταματά στην έκθεση με τίτλο: «Ενέργεια: Η στρατηγική ευκαιρία της Δύσης στην Ανατολική Μεσόγειο». Συντάκτης η Δεξαμενή Σκέψης «Hudson Institute».
Γράφει: «Το Ισραήλ και η Κύπρος έχουν σήμερα τα μεγαλύτερα δυνητικά ενεργειακά αποθέματα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, αποθέματα που δεν ελέγχει η Ρωσία του Πούτιν, η Ισλαμιστική Δημοκρατία του Ιράν ή κάποιο από τα κράτη του Κόλπου. Αυτό το στοιχείο έχει αναδείξει Ισραήλ-Κύπρο, μαζί με τους εταίρους τους σε ΗΠΑ, ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και ιδιωτικούς κλάδους, στη δυναμική θέση του οδηγού της ενεργειακής επανάστασης της Ανατολικής Μεσογείου». Είναι πλέον προφανές. Ο ενεργειακός «πόλεμος» εντείνεται, στον χορό μπαίνουν κι άλλοι παίκτες, η σύγκρουση συμφερόντων βαθαίνει, επανασχεδιάζονται νέες συμμαχίες, επανεξετάζονται γεωστρατηγικά, πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά οφέλη.
Και νικητής η Αίγυπτος
Η τράπουλα ανακατεύεται, και κάθε φορά βγαίνει ένας, ο μεγάλος νικητής. Αυτήν τη φορά ο νικητής του «παιγνιδιού» της ενέργειας είναι η Αίγυπτος. Η «Ζορ» χαρακτηρίζεται ως η μεγαλύτερη ανακάλυψη αερίου που έχει γίνει ποτέ στην Αίγυπτο και στη Μεσόγειο και πιθανότατα, όπως εκτιμάται, μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο ανακαλύψεις φυσικού αερίου. Η Aνατολική Μεσόγειος μετατρέπεται σε μια εν δυνάμει πυριτιδαποθήκη, με συγκεντρωμένα όλα τα «όπλα» στις αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες των κρατών της περιοχής, και με τα μεγάλα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών και των μεγάλων δυνάμεων να στριφογυρίζουν στην ατμόσφαιρα και να κάνουν κουμάντο. Οι χώρες και οι λαοί περνούν σε δεύτερη μοίρα, καθώς εκείνος που επενδύει τα περισσότερα εκείνος δικαιούται και το μεγάλο κομμάτι της μοιρασιάς.
Το αιγυπτιακό κοίτασμα φαίνεται πως διαφοροποιεί το σκηνικό αναφορικά με τις εξελίξεις στα κοιτάσματα της Κύπρου και του Ισραήλ. Εκεί που το σκηνικό μονοπωλούσαν δυο, τώρα μπαίνει άλλος ένας παίκτης, που φαίνεται πως θα είναι πράγματι δυνατός. Θα ανατρέψει τους σχεδιασμούς των άλλων ή θα τους στηρίξει; · Οι εταιρείες Noble και Delek, που διαχειρίζονται το κοίτασμα «Λεβιάθαν», είχαν προτείνει πως η λύση του Τερματικού (LNG) μέσω της Αιγύπτου είναι μια από τις καλύτερες που έχουν στη διάθεσή τους, ώστε το φυσικό αέριο να καταλήξει επιτυχώς στις διεθνείς αγορές. Μια επιλογή που θα ήταν βιώσιμη και συμφέρουσα για το Ισραήλ και για την Κύπρο. Και μετά ήλθε το «Ζορ»…
· Πώς θα προχωρήσουν οι συνομιλίες της Noble και της Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου για την πώληση του φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Αφροδίτη», με κύριο αγοραστή το τερματικό LNG στο Ιτκού και με κύριο και μεγάλο μέτοχο τη Shell, που αγόρασε τη βρετανική εταιρεία BG;
· Η κοινοπραξία ENI-KOGAS έχει αρχίσει τις έρευνες στο κοίτασμα «Ονασαγόρας» με το πλωτό γεωτρύπανο SAIPEM 10000 και αυτό το εξάμηνο αναμένεται η πρώτη ερευνητική γεώτρηση της Total E & P Cyprus στα οικόπεδα 10 και 11 εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Άλλη μια ανακάλυψη επιβεβαιώνει το νέο ισραηλινό κοίτασμα «Royee», το οποίο εκτιμάται ότι περιέχει μέχρι 9 δις κυβικά μέτρα μετά τη διενέργεια σεισμικών ερευνών σε θαλάσσια περιοχή, 150 χιλιόμετρα στ’ ανοιχτά των ισραηλινών ακτών. Όλα τα μέτωπα ανοικτά.
· Η κυπριακή κυβέρνηση δηλώνει πως τίποτα δεν άλλαξε. Ο Υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης ανακοίνωσε την άφιξη στην Κύπρο της βρετανικής εταιρείας BG, για διαβουλεύσεις με την κοινοπραξία του τεμαχίου 12 και με την Εταιρεία Υδρογονανθράκων για την αγορά φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Αφροδίτη». Ποια θα είναι η κατάληξη;
· Η γαλλική πετρελαϊκή εταιρεία Total αναμένεται να παραδώσει τον ερχόμενο μήνα στον Υπουργό Ενέργειας τα αποτελέσματα των νέων γεωλογικών και γεωφυσικών ερευνών για το τεμάχιο 11 της Κυπριακής ΑΟΖ, το οποίο γειτνιάζει με το κοίτασμα «Ζορ». Σημαντικά αποτελέσματα που θα κρίνουν και τις επόμενες κινήσεις.
· Το Υπουργείο Ενέργειας παραδίνει στην αμερικανική εταιρεία Noble τα σχόλιά του επί του σχεδίου ανάπτυξης του κοιτάσματος «Αφροδίτη». Ένας σημαντικός φάκελος που θα κρίνει το πώς, πότε, και με ποιο κόστος προχωρεί η «Αφροδίτη». Το πιο ανησυχητικό για την Κύπρο, παρά τις κατευναστικές δηλώσεις, είναι ότι δεν αποκλείεται να ανατραπούν οι σχεδιασμοί για τη δημιουργία ενός αγωγού μεταφοράς του φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο, ενός αγωγού 400 χιλιομέτρων, που εκτός του ότι στοιχίζει ακριβά, βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από το κοίτασμα «Ζορ», που απέχει μόλις 125 μίλια από τις ακτές της Αιγύπτου. Και τότε τι θα γίνει;
Εκμεταλλεύονται το… χρυσάφι
Οι Αιγύπτιοι ετοιμάζονται για να εκμεταλλευτούν το… χρυσάφι που ανακάλυψαν. Πώς θα προχωρήσουν;
· Θα το χρησιμοποιούν μόνο για τις εσωτερικές ανάγκες της αγοράς τους;
· Θα το διοχετεύουν στις βαριές βιομηχανίες τους;
· Θα αποφασίσουν να το υγροποιούν και να το πωλούν σε τρίτες χώρες, μέσω των δύο τερματικών τους;
Τι γίνεται από πλευράς Ισραήλ; Πώς θα καταφέρουν οι Ισραηλινοί να αξιοποιήσουν εμπορικά τα κοιτάσματά τους, να πωλήσουν φυσικό αέριο στην Αίγυπτο, η οποία κρίνει πως με το κοίτασμά της είναι αυτάρκης; Τι θα κάνει; Θα του δοθεί το πράσινο φως για εξαγωγές από την ισραηλινή Βουλή, θα καταφέρει να υλοποιήσει την εισήγηση που υποβλήθηκε από τις εταιρείες Noble και Delek, διαχειρίστριες του κοιτάσματος «Λεβιάθαν», για τη λύση του LNG μέσω της Αιγύπτου; Μια λύση που κρίνεται ως η πιο συμφέρουσα και βιώσιμη, ώστε το φυσικό αέριο να καταλήξει επιτυχώς στις διεθνείς αγορές;
Τα σχέδια του Ισραήλ
Πόσο αληθής θα είναι η εκτίμηση του Energy Aspects, πως «η ανακάλυψη στο Ζορ θα επηρεάζει τα σχέδια του Ισραήλ να εξάγει φυσικό αέριο από το δικό του κοίτασμα «Λεβιάθαν», αφαιρώντας την επιλογή της υγροποίησης φυσικού αερίου για εξαγωγή σε υπάρχουσες, αλλά εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις στην Αίγυπτο;». Πόσο σωστή είναι η πρόβλεψη, πως το φυσικό αέριο από το «Ζορ» θα μπορούσε να επιτρέψει στην Αίγυπτο να ξαναρχίσει τις δικές της εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου, παρέχοντας πρώτη ύλη τις υποδομές υγροποίηση της ΕΝΙ στην Νταμιέτα ή της Shell – BG Group στο Ιντκού; Πολύ νωρίς για εκτιμήσεις και τελικά συμπεράσματα.
Εκτός από τα ζητήματα αυτά, η ανακάλυψη του αιγυπτιακού κοιτάσματος δημιουργεί αυξημένο ανταγωνισμό, που εκτιμάται ότι θα έχει όφελος για τις χώρες της περιοχής που θα αγοράζουν φυσικό αέριο σε συμφέρουσες τιμές και θα έχουν ενέργεια με χαμηλότερο κόστος. Ένα επιχείρημα που καταρρίπτεται κάθε μέρα, καθώς η τιμή του φυσικού αερίου διατηρεί μιαν αυξητική πορεία, την ίδια ώρα που η τιμή του μαύρου χρυσού πέφτει. Ανατροπές, συμμαχίες ή ο καθένας μόνος του.
Η εμφάνιση της Αιγύπτου στην πρωτοκαθεδρία της Ανατολικής Μεσογείου, με την ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος, ανατρέπει τους σχεδιασμούς, προβληματίζει κυβερνήσεις και κράτη, δημιουργεί νέες συμμαχίες, αναπτερώνει παλιές σχέσεις φιλίας ή ακόμη και… τραβά ο καθένας τον δρόμο του. Όμως, από τη στιγμή που τα ενεργειακά ζητήματα είναι και στρατηγικής σημασίας και γεωπολιτικών συμφερόντων, κανένας δεν μπορεί να πάρει την ανηφόρα και να ανέβει μόνος του. Γιατί ναι μεν η ανακάλυψη των κοιτασμάτων δημιουργεί δυναμική, αναβαθμίζει μια χώρα, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί και εντάσεις σε μια περιοχή, όπου τα συμφέροντα δεν είναι μόνο οικονομικά και γεωστρατηγικά, αλλά καθορίζουν και καθορίζονται από το διεθνές παιγνίδι. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της αιγυπτιακής, κυπριακής και της ισραηλινής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (AOZ) δημιουργούν μια …ισορροπία δυνάμεων, που εμπλέκει διεθνείς και περιφερειακές δυνάμεις, ή εκφράζονται φόβοι για διενέξεις σε μια περιοχή που είναι μόνιμα ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί; To Iσραήλ ανακάλυψε πρώτο το κοίτασμα «Λεβιάθαν» και κατέβαλε επιτυχώς προσπάθειες να δημιουργήσει συμμαχίες και φιλικές δυνάμεις για να το προστατεύσει. Ο επικοινωνιολόγος Η Κύπρος βρήκε έναν κρυμμένο θησαυρό που ήξερε, αλλά δεν τολμούσε να μιλήσει γι’ αυτόν και που κάθε φορά τον διαχειρίζεται επικοινωνιακά, χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα.
Η μεγάλη ανακάλυψη
Η Αίγυπτος έκανε τη μεγάλη ανακάλυψη, ευρισκόμενη περικυκλωμένη από φίλους και εχθρούς. Πώς θα επιβιώσουν όλες οι δυνάμεις, ξένες και μη, τα συμφέροντα και οι χώρες, σε αυτό το μεγάλο ενεργειακό φαγοπότι που στήνεται στην Ανατολική Μεσόγειο εις υγείαν των υδρογονανθράκων; Tο ισλαμικό κράτος (ISIS) ξαπλώνεται και απειλεί χώρες και λαούς. Η Ευρώπη ψάχνει νέες εναλλακτικές, ενεργειακές επιλογές, και τις βρίσκει σε αποθέματα των κρατών-μελών της ή σε χώρες που γειτνιάζουν με αυτές. Βαρέθηκε να καθίσταται όμηρος των αποφάσεων του Πούτιν, κάθε φορά που τσαντίζεται και κλείνει τις στρόφιγγες του φυσικού αέριου προς το Κίεβο.
Η Ρωσία στρέφεται αλλού και οι ΗΠΑ ελέγχουν την κατάσταση στην περιοχή και ετοιμάζονται για το επόμενο δικό τους… επαναστατικό βήμα με τις ενεργειακές επιλογές. Τα κοιτάσματα του Ισραήλ, της Κύπρου, της Αιγύπτου μπορούν να είναι προσβάσιμα στην Ευρώπη μέσω ενός δικτύου αγωγών και μεταφοράς πλοίων. Οι Βρυξέλλες εκδηλώνουν ενδιαφέρον να δημιουργήσουν αγωγό φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Ευρώπη, μέσω Κύπρου και Ελλάδας, που να αποκαλείται East Med Pipeline. Πώς μεταβάλλονται οι σχεδιασμοί των χωρών μετά την ανακάλυψη του αιγυπτιακού πλούτου;
Οι μεγάλοι πόθοι της Τουρκίας
Η Τουρκία προκλητικά προσδοκά να διαδραματίσει τον ρόλο του ηγεμόνα και του… τροχονόμου της περιοχής. Επιθυμεί να διαδραματίσει αρχηγικό ρόλο στη διαχείριση των θαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, ώστε να εκπληρώσει τους μεγάλους της… πόθους να καταστεί ενεργειακός κόμβος Δύσης και Ανατολής. Η Άγκυρα θέλει να περάσει το κυπριακό αέριο στην Ευρώπη μέσω αγωγών που θα διέρχονται από το έδαφός της. Επιδιώκει να κατασκευαστεί ένας αγωγός Ισραήλ – Τουρκίας και ένας αγωγός Ισραήλ – Αιγύπτου και Διώρυγας Σουέζ, για να διοχετεύσει το φυσικό αέριο του Ισραήλ και της Κυπριακής ΑΟΖ προς την Τουρκία στον Βορρά και προς το Σουέζ στον Νότο, για τις αγορές της Ασίας.
Τι γίνεται, όμως, όταν η χώρα υποστηρίζει τους ισλαμιστές εξτρεμιστές μαχητές στον εμφύλιο της Συρίας και έχει αναδείξει τις ισλαμικές σουνιτικές δυνάμεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής; Tι θα γίνει όταν ο Πρωθυπουργός Νταβούτογλου θεωρεί πως η Τουρκία πρέπει να καθοδηγήσει ένα σουνιτικό τρίγωνο, που θα εκτείνεται από τη Βόρεια Αφρική στα Βαλκάνια και την Κεντρική Ασία; Σε όλα υπάρχει μια άλλη απάντηση: Το δυνατό χαρτί της, που φαίνεται πως ανασύρεται συχνά-πυκνά από τους Αμερικανούς, όπως η Ενεργειακή Υπηρεσία των ΗΠΑ (U.S. Energy Information Administration) είναι πως «η Τουρκία εξελίσσεται σε κόμβο μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου και πετρελαίου μεταξύ της Μέσης Ανατολής, της Κεντρικής Ασίας, της Ρωσίας, αλλά και των ευρωπαϊκών και υπερατλαντικών αγορών, σύμφωνα με την εκτίμηση της αρμόδιας ενεργειακής υπηρεσίας των ΗΠΑ».
Η Υπηρεσία αναφέρεται στη σημαντικότητα της Τουρκίας στη μεταφορά και διανομή του φυσικού αερίου, καθώς, όπως τονίζει, ο Βόσπορος και τα Δαρδανέλια ενισχύουν την ενεργειακή θέση της για τη μεταφορά αργού πετρελαίου από τη Ρωσία και την Κασπία, στις διεθνείς αγορές, ενώ τα τουρκικά θαλάσσια στενά είναι το έκτο μεγαλύτερο γεωγραφικό σημείο ενεργειακής διέλευσης πετρελαίου στον κόσμο. Οι εξελίξεις σε σχέση με τα ζητήματα των υδρογονανθράκων δεν είναι τόσο απλές όσο φαίνονται, αλλά μάλλον περίπλοκες. Οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, ακόμη και η Ρωσία ανησυχούν από την απειλή και επέκταση του Ισλαμικού Κράτους σε Ιράκ και Συρία (ISIS).
Η ανακάλυψη των ενεργειακών κοιτασμάτων έχει δημιουργήσει νέα γεωπολιτικά δεδομένα στην ανατολική Μεσόγειο, που ευνοεί την ενεργειακή συμμαχία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Τα ερωτήματα, μεγάλα και ουσιώδη. Θα συνεχιστεί ή θα ξανασχεδιαστεί από την αρχή η συνεργασία Καΐρου – Τελ Αβίβ – Αθήνας – Λευκωσίας στον ενεργειακό τομέα, σύμφωνα με την οποία τα ενεργειακά αποθέματα Ισραήλ και Κύπρου θα κατευθύνονταν προς την Αίγυπτο, στις ανενεργές εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG); Τα συμφέροντα των ΗΠΑ θέλουν πράγματι να απομονώσουν την Τουρκία από τις όλες εξελίξεις, ή είναι ένα άλλο επικοινωνιακό παιγνιδάκι; Υπάρχει και εδώ μια εύκολη απάντηση: Αεροπορική Βάση του Ιντσιρλίκ, έλεγχος των Στενών, το άγρυπνο μάτι-ραντάρ προειδοποίησης της αντιπυραυλικής άμυνας της Κριμαίας.