Chryso Antoniadou

Ο Εμπειρογνώμονας, Σύμβουλος και Καθηγητής Christopher Bovis εκφέρει γνώμη γι’ αποκρατικοποιήσεις με τη μέθοδο του PPP

«Μια πλήρης ιδιωτικοποίηση χωρίς καμία επιρροή από το κυπριακό κράτος, είτε ρυθμιστικά είτε από πλευράς μετοχών, δεν θα ήταν επιθυμητή»

 Tης Χρύσως Αντωνιάδου

Ο Καθηγητής Christopher Bovis θεωρείται μια διεθνούς κύρους προσωπικότητα για την ακαδημαϊκή κοινότητα και Σύμβουλος στα κέντρα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Βρετανίας. Είναι Εμπειρογνώμονας που μετακαλείται από κράτη και κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο για θέματα συμπράξεων δημόσιου – ιδιωτικού τομέα, Δημόσιας Διοίκησης, δημοσίων προσφορών και συμπράξεων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Ακαδημαϊκός, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Hull και αλλού, έχει στις αποσκευές του ένα τεράστιο επιστημονικό έργο, ένα βιογραφικό που για να το διαβάσεις χρειάζεσαι τουλάχιστον μισή ώρα. Λατρεύει τις καιρικές συνθήκες της Κύπρου, μιλά άπταιστα ελληνικά, έχει ελληνικές ρίζες και επισκέπτεται το νησί, τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο ως προσκεκλημένος του Cyprus International Institute of Management (CIIM) ως κύριος ομιλητής σε ανοικτές διαλέξεις. Έχει προσκληθεί και μιλήσει σε συνέδρια που διοργανώθηκαν στο νησί από διάφορα Σώματα της Ε.Ε.. Τον εντόπισα μέσω της ηλεκτρονικής του διεύθυνσης στο Πανεπιστήμιο, δέχτηκε να απαντήσει στα αγγλικά στις ερωτήσεις μου, και σε μια συνέντευξη χείμαρρο αποκαλύπτει πως το μοντέλο PPP – Σύμπραξη μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, είναι η λύση για τις αποκρατικοποιήσεις μικρών οικονομιών όπως η κυπριακή, δηλώνοντας πως το μικρό είναι όμορφο». Αυτούσια η συνέντευξη του Καθηγητή στη συνέχεια:

EΡΩΤΗΣΗ: H Kύπρος, κράτος μέλος της Ε.Ε. βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο στάδιο υλοποίησης μνημονιακής υποχρέωσης για την αποκρατικοποίηση ημικρατικών οργανισμών όπως είναι η Cyta, η ΑΗΚ, η Αρχή Λιμένων Κύπρου, και άλλη κρατική περιουσία. Ποιο είναι το μοντέλο που θα συστήνατε στην κυπριακή Κυβέρνηση και γιατί;

Aπάντηση: Η πιο κατάλληλη μορφή για την υλοποίηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το κυπριακό Μνημόνιο και που αφορούν στη μείωση του ρόλου και της επιρροής του κράτους στις κρατικά ελεγχόμενες επιχειρήσεις είναι η μέθοδος του Public – Private Partnership (PPP) (Συνεταιρισμός ή Σύμπραξη μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα), με την Πολιτεία να διατηρεί μια ρυθμιστική θέση στην παροχή των απαραίτητων δημόσιων υπηρεσιών.

Η μέθοδος αυτή προϋποθέτει την παρουσία του στρατηγικού επενδυτή ο οποίος θα φέρει την τεχνολογία, την γνώση και τον τρόπο αντιμετώπισης σημαντικών κινδύνων αναφορικά με την παροχή δημόσιων υπηρεσιών, ενώ το κράτος θα διατηρήσει μια ρυθμιστική λειτουργία κάτω από παράγοντες όπως είναι η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, η διαθεσιμότητα, η τιμή, τα έσοδα ή και η κατανομή των κερδών.

Η κυπριακή οικονομία, τόσο από την άποψη του μοντέλου της αγοράς, αλλά και από γεωπολιτικής άποψης, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ανάπτυξη ενός μοντέλου PPP το οποίο ευνοεί πλήρως τη μεταφορά τoυ ρίσκου όσον αφορά την ολοκλήρωση του έργου καθώς και το ρίσκο των απαιτήσεων στον ιδιωτικό τομέα ενώ παράλληλα διατηρείται ο σημαντικός και καίριος ρόλος του δημόσιου τομέα. Ο δημόσιος τομέας μπορεί να λαμβάνει τόσο τα κέρδη του κεφαλαίου όσο και τα κέρδη των εισπράξεων σε ένα κερδοφόρο, και για τους δύο, σενάριο.

Το κυπριακό σύστημα, όσον αφορά την πολιτική αλλά και τη νομική πλευρά, ταιριάζει σε ένα τέτοιο μοντέλο το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως στη Γαλλία, μέσω των συμβολαίων. Αυτό το μοντέλο λαμβάνει υπόψη τις βιομηχανικές και εργασιακές πολιτικές και μεγιστοποιεί τις ευκαιρίες για διαμοιρασμό του κέρδους από την παροχή δημόσιων υπηρεσιών, διατηρώντας ταυτόχρονα το ανταγωνιστικό τους περιβάλλον και τις προσιτές τιμές. Στη Γαλλία, πάνω από το 80% των δημοσίων παροχών παρέχονται με το μοντέλο PPP.

Η γνώμη μου

EΡΩΤΗΣΗ: Σας έχει ζητηθεί ή έχετε εκφράσει με οποιονδήποτε τρόπο, επίσημα ή ανεπίσημα την γνώμη σας προς την Κυπριακή Κυβέρνηση, κρατικούς αξιωματούχους ή τον Επίτροπο ή την Επιτροπή Αποκρατικοποιήσεων για το θέμα της αποκρατικοποίησης της Cyta;

Aπάντηση: Υπό την ακαδημαϊκή μου ιδιότητα αλλά και ως εμπειρογνώμονας στη διάρθρωση και τον σχεδιασμό Δημόσιων-Ιδιωτικών Συνεταιρισμών στην Ε.Ε., έχω παρουσιάσει τη γνώμη μου και τις προτάσεις διακυβέρνησης στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όταν ετοιμαζόταν το νομοθετικό πλαίσιο για Δημόσιες και Bοηθητικές Συμβάσεις Προμήθειας και Παραχωρήσεις Έργων. Έχω διατηρήσει την επαγγελματική και ακαδημαϊκή άποψη ότι «το μικρό είναι όμορφο», όταν πρόκειται για τους PPP, για διάφορους λόγους οι οποίοι περιλαμβάνουν μια καλύτερη κατανομή των κινδύνων μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, την πολιτική και κοινωνική αποδοχή, την αποτελεσματική συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών.

Η Κύπρος μπορεί να είναι μια μικρή οικονομία σε σύγκριση με τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία ή τη Γερμανία, αλλά αυτό αποτελεί και ένα ξεχωριστό πλεονέκτημα. Οι επενδύσεις και η μεταβίβαση κινδύνου μπορούν να τύχουν ευκολότερης διαχείρισης σε ένα σύστημα PPP σε σύγκριση με ένα μεγάλης κλίμακας Συνεταιρισμό, όπως είναι αυτοί που υπάρχουν σε πολλά μεγάλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Αυτό εμπεριέχει ευεργετικά πλεονεκτήματα που εξασφαλίζουν σχεδόν αμέσως την επιτυχία της.

Έχω επίσης καταθέσει μια λεπτομερή ανάλυση κόστους – οφέλους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά τη διάρκεια της φάσης των διαβουλεύσεων όσον αφορά τη νέα Οδηγία Παραχωρήσεων, στην οποία έχω αναφερθεί τονίζοντας  ότι είναι σημαντικό να διευκολυνθεί η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, μέσω εύκολα προσβάσιμων οικονομικών πόρων και την ανάπτυξη των ευκαιριών. Μια οικονομία η οποία αναπτύσσεται πολύ γρήγορα στον συγκεκριμένο τομέα ήταν η κυπριακή οικονομία, πριν από την οικονομική κρίση. Πιστεύω ακράδαντα ότι ο κυπριακός χρηματοοικονομικός τομέας θα συμβάλει σημαντικά στον σχεδιασμό των τοπικών PPPs μέσω της προώθησης χρηματοδοτικής καινοτομίας, με τη συμμετοχή του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

H ΑΗΚ και η ενέργεια

Ερώτηση: Πώς θα βλέπατε την αποκρατικοποίηση της ΑΗΚ δεδομένου ότι είναι κερδοφόρος ημικρατικός οργανισμός; Ποιο μοντέλο θα συστήνατε και ποιους χειρισμούς θα συμβουλεύατε να γίνουν για τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού;

Aπάντηση: Η πιθανή ιδιωτικοποίηση της ΑΗΚ πρέπει επίσης να εξετάσει τα πλεονεκτήματα των PPPs, λαμβάνοντας υπόψη ότι η δημόσια υπηρεσία αποτελεί παράγοντα στρατηγικής σημασίας για τη λειτουργία της κυπριακής οικονομίας. Πρέπει να αξιολογούνται με πιο βιώσιμο τρόπο, όχι μόνο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και άλλες πιθανές πηγές ενέργειας αλλά αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η προστασία των καταναλωτών και η διασφάλιση των προτύπων της Δημόσιας Υπηρεσίας ως παροχέας ενέργειας.

Μια πλήρης ιδιωτικοποίηση χωρίς καμία επιρροή από το κυπριακό κράτος, είτε ρυθμιστικά είτε από πλευράς μετοχών, δεν θα ήταν επιθυμητή. Το γεγονός ότι η ΑΗΚ είναι κερδοφόρα δείχνει μια καλά οργανωμένη κρατικά ελεγχόμενη εταιρεία, αλλά και εταιρεία που απολαμβάνει τα οφέλη του μονοπωλίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το κράτος επωφελείται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδά της και πιθανώς από μια υψηλά ζητούμενη τιμή για το άνοιγμα του κεφαλαίου της εταιρείας σε ιδιώτη επενδυτή, αλλά ο πελάτης / καταναλωτής τοποθετείται σταδιακά σε μειονεκτική θέση λόγω της έλλειψης επαρκούς ανταγωνισμού.

Το πιο πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο της ΑΗΚ, κάτι που είναι εντελώς εκτός του κατεστημένου, είναι το ανθρώπινο δυναμικό της. Αυτός ο παράγοντας της παραγωγής θα πρέπει να διατηρηθεί και να αξιοποιηθεί για να διασφαλίσει τη συνεχή βελτίωση και την κοινωνικο-οικονομική βάση της βιωσιμότητας στην παροχή ενέργειας στην Κύπρο και ακόμα πέρα απ’ αυτήν. Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι ο γεωπολιτικός ρόλος της Κύπρου στον ενεργειακό τομέα της Ε.Ε. είναι τεράστιος. Μια καινοτόμος ΑΗΚ μέσω ενός PPP θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή ενός μοντέλου Δημοσίου-Ιδιωτικού Συνεταιρισμού το οποίο θα μπορούσε να υιοθετηθεί και σε άλλες δικαιοδοσίες και κράτη, όχι μόνο στην Ε.Ε., αλλά και σε όλη την περιοχή της Μεσογείου.

Οφέλη – κίνδυνοι

Ερώτηση: Ποια είναι τα οφέλη και ποιοι οι κίνδυνοι αναφορικά με τις συνέργειες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα;

Απάντηση: Oι συμπράξεις μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα θεωρούνται μια θεσμική ή συμβατική μορφή μεταξύ των Δημοσίων Αρχών και των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα. Η σχέση αυτή αποσκοπεί στην παροχή έργων υποδομής και άλλων προγραμμάτων σε τομείς που καλύπτουν τις μεταφορές, τη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση, τη δημόσια ασφάλεια και τη διαχείριση των αποβλήτων καθώς και τη διανομή του νερού.

Ερώτηση: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της συνεργασίας;

Aπάντηση: Οι συνεργασίες αυτές διέπονται από τα εξής χαρακτηριστικά:

• Τη σχετικά μεγάλη διάρκεια της συνεργασίας
• Την πηγή χρηματοδότησης του έργου
• Τον στρατηγικό ρόλο του ιδιωτικού τομέα, υπό την έννοια ότι αναμένεται να παρέχονται πληροφορίες σε διάφορα στάδια του έργου, όπως κατά τον σχεδιασμό, την υλοποίηση, την εφαρμογή και τη χρηματοδότηση
• Την κατανομή των κινδύνων μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα και την προσδοκία ότι ο ιδιωτικός τομέας θα εκτεθεί σε σημαντικούς κινδύνους.

Ο Συνεταιρισμός

Ερώτηση: Γιατί τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. καταλήγουν αρκετές φορές σε τέτοιους συνεταιρισμούς και ποιο είναι το μοντέλο που επιλέγουν:

Απάντηση: Οι δημόσιες Αρχές των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιλέγουν αυτούς τους συνεταιρισμούς, μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ώστε να διευκολυνθεί η δημιουργία έργων υποδομής. Οι περιορισμοί στον προϋπολογισμό που αντιμετωπίζουν οι Εθνικές Κυβερνήσεις καθώς και η διαδεδομένη αντίληψη ότι   οι γνώσεις και η εμπειρογνωμοσύνη του ιδιωτικού τομέα θα βοηθήσει την παροχή καλύτερων δημόσιων υπηρεσιών, αποτελούν τους κύριους λόγους για την επιλογή ενός δημόσιου – ιδιωτικού συνεταιρισμού.

Επίσης, οι Εθνικές κυβερνήσεις ευνοούνται από τη λογιστική μεταχείριση των συμβάσεων των δημοσίων ιδιωτικών συνεταιρισμών καθώς τα περιουσιακά στοιχεία που εμπλέκονται σε ένα τέτοιο Συνεταιρισμό ταξινομούνται ως μη κυβερνητικά και επομένως δεν συμπεριλαμβάνονται στον ισολογισμό για δημόσιους λογιστικούς σκοπούς υπό δύο προϋποθέσεις:

1) ο ιδιώτης συνεργάτης αναλαμβάνει το ρίσκο του έργου, και  2) αναλαμβάνει ένα από τα δύο, είτε το ρίσκο διαθεσιμότητας είτε το ρίσκο της απαίτησης.

Παρόλα αυτά είναι απαραίτητο να εκτιμηθεί κατά πόσον η επιλογή ενός PPP προσθέτει πραγματική αξία σε σύγκριση με τη σύναψη παραδοσιακών δημόσιων συμβάσεων.

 Πότε επιλέγετε το PPP

 Ερώτηση: Πότε το μοντέλο Public – Private Partnership (PPP) είναι επωφελές και υπό ποιές προϋποθέσεις;

Απάντηση: Το καθεστώς των PPPs χρειάζεται να είναι επωφελές μέσα από μια διαδικασία απλοποίησης και τυποποίησης, ώστε να βοηθηθεί η ζήτηση και η προσφορά και να επιτυγχάνονται περισσότερες ιδιωτικές χρηματοδοτούμενες συμφωνίες. Ο  αριθμός των έργων που αναλαμβάνονται μέσω του μοντέλου Public – Private Partnership (PPP)  δεν αποτελεί τον μοναδικό και καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία τους. Εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι το στοιχείο της σχέσης ποιότητας και κόστους που αναμένεται να  προκύψει με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών.

Η έννοια του δημόσιου – ιδιωτικού Συνεταιρισμού ως εργαλείο για τη διαχείριση του δημόσιου τομέα δημιουργεί  θεωρητικά ένα υποσχόμενο μέλλον. Στην πραγματικότητα όμως, θα πρέπει να αξιολογείται σε σχέση με τα παραδοσιακά συστήματα δημόσιας χρηματοδότησης, τόσο από ποιοτικής όσο και από ποσοτικής άποψης.

Υπηρεσίες

Ερώτηση: Πόσο κατάλληλο είναι αυτό το μοντέλο σε μια μικρή οικονομία, όπως είναι κυπριακή, και πόσο εύκολο είναι να ενθαρρυνθεί η υιοθέτησή του;

Απάντηση: Οι Δημόσιοι – Ιδιωτικοί Συνεταιρισμοί συμβάλλουν θετικά στη διαχείριση των οικονομιών. Η Κύπρος αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα σύγχρονης οικονομίας που βασίζεται  στην παροχή υπηρεσιών με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Οικονομία βασισμένη στη γνώση με ξεχωριστά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα
• Υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό
• Έντονα στοιχεία διεθνοποίησης
• Έντονο το στοιχείο της ηθικής στις δημόσιες υπηρεσίες
• Καλά οργανωμένο και διοικούμενο χρηματοοικονομικό σύστημα
• Ιδιωτικός τομέας με μεγάλες δυνατότητες

Είναι κατανοητό και αυτό πρέπει να τονιστεί ρητώς, πως οι PPPs δεν αποτελούν ιδιωτικοποίηση. Το κράτος ελέγχει την ημερήσια διάταξη των Συνεταιρισμών αυτών και την ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών που παρέχουν και συνεχίζει να καθίσταται ο ουσιώδης παράγοντας για την επιτυχία του έργου. Το  κράτος μπορεί να δομήσει τους Συνεταιρισμούς αυτούς ώστε, όχι μόνο να προσφέρουν υποδειγματικές δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και να δημιουργηθούν σταθερές ροές εισοδημάτων, υπό τη μορφή συμφωνιών για διαμοιρασμό του κέρδους μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.

Τα μοντέλα της Ε.Ε.

Ερώτηση: Σε ποιο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεωρείτε πως λειτουργούν οι πιο επιτυχημένοι συνεταιρισμοί;

Απάντηση:

• Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επωφεληθεί μέσω μιας εμπειρίας 25 χρόνων στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών μέσω της λεγόμενης πρωτοβουλίας ιδιωτικής χρηματοδότησης (PFI).

• Η Γαλλία κατέχει αποδεδειγμένη εμπειρία δεκαετιών θεωρείται το κράτος – ηγέτης στους θεσμικούς φορείς με το μοντέλο PPP.

• Η Γερμανία έχει θεσπίσει νομοθεσία για να διευκολύνει τους δημόσιους-ιδιωτικούς συνεταιρισμούς και έχει επενδύσει μεγάλους οικονομικούς πόρους σε έργα υποδομής.

• Η Ισπανία και η Πορτογαλία αποτελούν ισχυρούς υποστηρικτές των δημόσιων-ιδιωτικών συνεταιρισμών στους τομείς που αφορούν τις υποδομές υγείας και μεταφορών.

• Η Ιταλία έχει αξιοσημείωτο ιστορικό τέτοιων συνεταιρισμών όσον αφορά την ιατρική περίθαλψη.

Ερώτηση: Για να δημιουργηθούν επιτυχημένοι Συνεταιρισμοί θα πρέπει να ενθαρρυνθούν όλο και περισσότερα ικανά άτομα να αναζητήσουν εργασία στον ιδιωτικό τομέα. Πιστεύετε ότι μπορούν να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις ώστε ο ιδιωτικός τομέας να προσελκύσει περισσότερους ικανούς επαγγελματίες;

Aπάντηση: Μόλις εγκριθεί το πλαίσιο πολιτικής, το θεσμικό και νομικό πλαίσιο αναφορικά με τις συμπράξεις μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τότε ο ιδιωτικός τομέας θα προσελκύσει υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό  ώστε να είναι σε θέση να  παρέχει υπηρεσίες επωφελείς και για τις δυο πλευρές αλλά και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες. Ο ιδιωτικός τομέας για τα επόμενα χρόνια μπορεί να βιώσει εξαιρετικά μεγάλες ευκαιρίες ανάπτυξης, συμβάλλοντας σημαντικά στα έσοδα του δημόσιου τομέα.

Πρώτον, ο τομέας των νομικών υπηρεσιών θα διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο στην εγκαθίδρυση της δομής και του κατάλληλου πλαισίου αναφορικά με  τις θεσμικές ή συμβατικές  συμφωνίες  μεταξύ του δημόσιου-ιδιωτικού συνεταιρισμού.

Δεύτερο, οι επαγγελματικές υπηρεσίες (ελεγκτικές, λογιστικές, φορολογικές, συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες οικονομικής διαχείρισης) θα στηρίξουν τον τομέα αυτόν.

Τρίτο, θα υπάρξει η ανάγκη για παροχή υπηρεσιών στον τομέα των οικονομικών υπηρεσιών,  των κατασκευών  και υποδομών.

Πηγή:Εφημερίδα Σημερινή, 1 Νοεμβρίου 2015