Τests κοπώσεως για τράπεζες – οικονομία
Της Χρύσως Αντωνιάδου
Τα tests κοπώσεως καλούνται να περάσουν τους προσεχείς μήνες η κυπριακή οικονομία και ο χρηματοπιστωτικός τομέας, την πρώτη κρίσιμη και καθοριστική εξέταση μετά την έξοδο από το μνημόνιο. Ο Χάρης Γεωργιάδης και το επιτελείο του επανέρχονται και πάλι σε ρυθμούς μνημονίου, καθώς αντιπροσωπεία της Τρόικας θα βρίσκεται στην Κύπρο τον ερχόμενο μήνα, για να κρίνει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μετά την έξοδο από το πρόγραμμα προσαρμογής.
Η Κύπρος έχει τεθεί κάτω από τη λεγόμενη μεταπρογραμματική εποπτεία (“Post Programme Surveillance”), μέχρι να αποπληρωθεί τουλάχιστον το 75% του δανείου προς τον ΕΜΣ. Η εποπτεία αξιολογεί τη δημοσιονομική πολιτική της χώρας, τυχόν ανάκληση μέτρων που έχουν εισαχθεί στα πλαίσια του Προγράμματος και τη δυνατότητα να αποπληρωθεί το χρέος προς τον ΕΜΣ.
Εξετάσεις και στις τράπεζες
Από την άλλη οι κυπριακές τράπεζες μπορεί να εξαιρέθηκαν από τα stress tests που έχουν διενεργηθεί για τις άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες, καθώς σε αυτά συμμετέχουν μόνο τράπεζες που τα περιουσιακά τους στοιχεία ξεπερνούν τα €30 δις, όμως συμμετέχουν σε μια άλλη παράλληλη άσκηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η άσκηση χρησιμοποιεί τη μεθοδολογία της ΕΒΑ αλλά και λαμβάνει υπόψη το μικρό μέγεθος και την περιπλοκότητα των κυπριακών τραπεζών. Η άσκηση αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν το τέλος του χρόνου και τα αποτελέσματά της θα κρίνουν ενδεχόμενη ανάγκη για πρόσθετα κεφάλαια αλλά και θα δώσουν και μια ακτινογραφία της κατάστασης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Η Τρόικα στην Κύπρο
Τα τεχνικά κλιμάκια της Κομισιόν, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που φθάνουν στην Κύπρο θα εξετάσουν ενδελεχώς και επιστάμενα κατά πόσον υλοποιήθηκαν οι δεσμεύσεις που ανέλαβε η Κύπρο αναφορικά με τα μακροοικονομικά και μεταρρυθμιστικά ζητήματα αλλά και την πρόοδο που έγινε από τον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Τα μεγάλα ζητήματα που θα εξεταστούν και θα απασχολήσουν τις συναντήσεις τόσο σε επίπεδο δημοσίων οικονομικών όσο και σε επίπεδο χρηματοπιστωτικών είναι τα πιο κάτω:
Πρώτο, η μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα. Η Τρόικα επιδεικνύει ενδιαφέρον για τον τρόπο που προσδιορίζονται οι αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων και κυρίως για την αύξηση του κρατικού μισθολογίου. Για αυτό και θέλει να υλοποιηθεί η πρόνοια, που έχει ενσωματωθεί στη μεταρρύθμιση, η οποία και συνδέει την αύξηση του μισθολογίου με το ποσοστό μεγέθυνσης του ονομαστικού ΑΕΠ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ζητήσει από την Κύπρο να εγκρίνει έναν δεσμευτικό μηχανισμό που να ρυθμίζει τον ρυθμό αύξησης της αποζημίωσης των δημοσίων υπαλλήλων μέχρι το τέλος του 2016. Επίσης είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει την οριζόντια μεταρρύθμιση της δημόσιας μεταρρύθμισης, και τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δεύτερο, η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Μέχρι το δεύτερο εξάμηνο του 2017 οι δανειστές επιθυμούν όπως εξαλειφθούν όλα τα εμπόδια για πλήρη εφαρμογή των πλαισίων αφερεγγυότητας, με την ταχεία έκδοση των τίτλων ιδιοκτησίας, έτσι που να μπορούν τα ακίνητα να περνούν στα χέρια των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, εφόσον οι δανειολήπτες εξαντλούν όλα τα μέσα για διευθέτηση των δανείων τους.
Το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι προβλέψεις και άλλες παράμετροι που σχετίζονται με τα καυτά θέματα των «κόκκινων» δανείων κρίνουν κατά πόσον οι τράπεζες χρειάζονται πρόσθετα κεφάλαια. Η αρμόδια εποπτική αρχή που είναι η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου είναι υποχρεωμένη να λάβει πρόσθετα μέτρα για να πετύχει τη μείωση των ΜΕΔ αλλά και για να γίνουν ακριβείς εκτιμήσεις των εξασφαλίσεων για σκοπούς προβλέψεων.
Δημόσια Υγεία
Τρίτο, η αυτονόμηση των δημόσιων νοσοκομείων και οι δεσμεύσεις για την εισαγωγή του Γενικού Σχεδίου Υγείας. Πέραν από την κοινωνική πτυχή των ζητημάτων αυτών, ο μεγάλος πονοκέφαλος αφορά το ύψος των δαπανών για την υγεία. Μέχρι στιγμής ο διάλογος που έχει εγκαινιάσει η Κυβέρνηση με τους φορείς υγείας για την αυτονόμηση των δημοσίων νοσηλευτηρίων δεν έχει καρποφορήσει και αναμένεται ότι οι ρυθμοί θα ενταθούν άμεσα, με στόχο να κατατεθεί το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή και να υπάρξει σύγκλιση απόψεων για την ψήφισή του.
Τέταρτο, οι ευρύτερες μεταρρυθμίσεις που ήδη προωθούνται στον δημόσιο τομέα, οι οποίες αφορούν, μεταξύ άλλων, διαρθρωτικές αλλαγές στην οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων οργανισμών καθώς και στην ανάπτυξη και διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού τους. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές στοχεύουν στη δημιουργία μιας αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης. Ωστόσο εκείνο που «καίει» το Υπουργό Οικονομικών είναι να καταφέρει να πείσει τη Βουλή να ψηφίσει τη μεταρρύθμιση, ώστε να διευθετηθούν μια και καλή τα οριζόντια θέματα εκσυγχρονισμού της Δημόσιας Υπηρεσίας (σύστημα αμοιβών και όρων απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, σύστημα αξιολόγησης της απόδοσης του προσωπικού) διαθέσιμων πόρων.
Οι μεταρρυθμίσεις καθυστερούν
Η κρίση επέβαλε τις μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση ώστε να διασφαλίζεται η υγεία των δημοσίων οικονομικών. Η Κυβέρνηση εκτιμά πως η διάρθρωση του μισθολογίου στη Γενική Κυβέρνηση και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, και οι υφιστάμενες πρακτικές και συστήματα προαγωγών/ανέλιξης, κινητικότητας προσωπικού, διοίκησης απόδοσης και αμοιβών περιορίζουν την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα.
Οι μεταρρυθμίσεις στοχεύουν στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, με την εισαγωγή πολιτικής για συγκράτηση της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα και του εξορθολογισμού του κρατικού μισθολογίου. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, το Υπουργείο Οικονομικών, στο πλαίσιο της συζήτησης του κρατικού προϋπολογισμού, συνεχίζει να εφαρμόζει πολιτικές συγκράτησης της απασχόλησης και του μεγέθους του μισθολογίου στη Γενική Κυβέρνηση και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, για να παραμένει εντός του πλαισίου της οικονομικής ανάπτυξης που είναι υποχρεωμένη να ακολουθεί.
ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ
Η Κυπριακή Δημοκρατία, με τον τερματισμό της Δανειακής Σύμβασης με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας θα συνεχίσει να βρίσκεται κάτω από τακτική επιτήρηση. Κάθε εξάμηνο η Ε.Ε. ελέγχει τις δημοσιονομικές πολιτικές, όπως γίνεται και με τα υπόλοιπα κράτη μέλη της, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει σχετικές συστάσεις. Επίσης γίνεται έλεγχος για τυχόν ύπαρξη μακροοικονομικών ανισορροπιών (Macroeconomic Imbalances Procedure).
Πρόσθετα, το προσχέδιο του Προϋπολογισμού ενδεχόμενα να τύχει της εξέτασης της Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη δυνατότητα έκδοσης δημόσιων εισηγήσεων για αλλαγές, σε περίπτωση που αποκλίνει από τις δεσμεύσεις της Δημοκρατίας έναντι των προνοιών του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
- Η δημόσια διοίκηση χαρακτηρίζεται από ένα από τα υψηλότερα μισθολογικά κόστη (ως ποσοστό του ΑΕΠ) στη ζώνη του ευρώ.
- Η αποδοτικότητά της (όπως μετριέται με τους δείκτες αποδοτικότητας) παραμένει μέτρια.
- Εξακολουθούν να υπάρχουν ανεπάρκειες όσον αφορά στην κατανομή των δαπανών και την είσπραξη των εσόδων.
- Οι κρατικές υπηρεσίες κοινής ωφελείας (η Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου και η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου, ιδίως) χαρακτηρίζονται από υψηλές τιμές και εξακολουθούν να είναι σχετικά προστατευμένες από τον ανταγωνισμό.
ΤΑ ΠΛΗΝ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ
- Ο κυπριακός τομέας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης χαρακτηρίζεται από αδυναμίες, οι οποίες περιορίζουν την πρόσβαση σε επαρκή και αποτελεσματική περίθαλψη.
- Η οικονομική κρίση οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης για δημόσιες υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
- Η κρίση αύξησε τα προβλήματα της ανεπαρκούς πρόσβασης και αναποτελεσματικής παροχής περίθαλψης στον δημόσιο τομέα, λόγω της χαμηλής χρηματοδότησης και της μη αποτελεσματικής χρήσης των πόρων.
- Υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητας από τους ιδιώτες παρόχους ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
- Γίνεται αναποτελεσματική κατανομή των πόρων έτσι που υπάρχει σχετικά υψηλό ποσοστό των ιδιωτικών δαπανών επί του συνόλου των δαπανών για την υγεία.
- Οι δαπάνες κατευθύνονται σε ανεξέλεγκτους παρόχους ιδιωτικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΔΑΝΕΙΑ
- Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν αυξήσει τις προσπάθειες αναδιάρθρωσης του χρέους, με ανομοιογενή αποτελέσματα.
- Το μερίδιο των αναδιαρθρωμένων δανείων αυξήθηκε κατά τη διάρκεια του 2015. Όμως αυξήθηκε και ο λόγος των μη εξυπηρετούμενων αναδιαρθρωμένων δανείων προς το σύνολο των δανείων.
- Πολλές ενέργειες αναδιάρθρωσης δεν είναι ούτε βιώσιμες ούτε αποδοτικές.
- Σε απόλυτες τιμές, η αύξηση των αναδιαρθρωμένων δανείων συνδυάστηκε σχεδόν πλήρως με την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων αναδιαρθρωμένων δανείων.
- Οι αυξημένες προσπάθειες αναδιάρθρωσης εξακολουθούν να υπολείπονται των στόχων αναδιάρθρωσης που καθορίστηκαν σε συμφωνία με την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.
- Οι υφιστάμενες καθυστερήσεις και η αναποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος ενδέχεται να επιβραδύνουν την εξυγίανση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
- Για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε βιώσιμα επίπεδα, τόσο η υποδομή (αίθουσες δημοπρασιών) όσο και οι θεσμοί (αριθμός εκπλειστηριαστών και συμβούλων αφερεγγυότητας, υπηρεσία αφερεγγυότητας) πρέπει να γίνουν επαρκείς και λειτουργικοί.