Chryso Antoniadou

Της Χρύσως Αντωνιάδου

Παγκόσμιες αναταράξεις μεγατόνων προκαλούν οι συγκλονιστικές πληροφορίες που περιέχονται στα «Panama Papers» και που ξεγυμνώνουν το σύστημα φοροδιαφυγής που έχει στηθεί και λειτουργεί… άψογα σε όλο τον κόσμο, και που έχει καλά κρυμμένα μυστικά και χρήματα βασιλιάδων, πρωθυπουργών, επιχειρηματιών και επωνύμων. Οι αποκαλύψεις των International Consortium of Investigative Journalists θέτει σε συναγερμό την οικονομική και πολιτική κοινότητα, ενώ οι φορολογικές Αρχές σε συνεργασία με Κεντρικές Τράπεζες και άλλους εμπλεκόμενους φορείς εξαπολύουν… κυνηγητό για εντοπισμό λογαριασμών που δεν αποκαλύπτονταν μέχρι τώρα. Φοροδιαφυγή ή ξέπλυμα Το ζήτημα δεν είναι απλό. Είναι μάλλον περίπλοκο και εξαιρετικά δύσκολο. Από τη μια, σε λογαριασμούς offshore εταιρειών κρύβονται τα περιουσιακά στοιχεία όλων εκείνων που θέλουν να γλυτώσουν φορολογίες από την τσιμπίδα των εθνικών Φορολογικών Αρχών. Από την άλλη, στις εταιρείες «βιτρίνες» κρύβονται χρήματα που αποκτήθηκαν από παράνομες συναλλαγές, ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, τρομοκρατία κ.ά.

Η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής διαρροή πληροφοριών σε δημοσιογράφους ενός διεθνούς δικτύου μέσων ενημέρωσης, με επικεφαλής τη διεθνή κοινοπραξία ερευνητών δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists) και τη γερμανική εφημερίδα «Suddeutsche Zeitung» και άλλους 107 δημοσιογραφικούς ομίλους, εκτιμάται πως θα ταρακουνήσει την οικονομική και πολιτική ελίτ σε διάφορες χώρες που κατέφευγαν σε φορολογικούς παραδείσους κυρίως σε χώρες όπως ο Παναμάς και οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, αλλά και σε ευρωπαϊκά φορολογικά καταφύγια. Ωστόσο, κανένας δεν είναι σε θέση να προεξοφλήσει το αποτέλεσμα των ερευνών, αλλά και των αλλαγών που θα γίνουν στις διεθνείς και εθνικές νομοθεσίες.

Ένα σκηνικό που μπορεί να πάρει μαζί του και τις «καθαρές» χώρες, που έχουν μεν ενισχυμένο υπεράκτιο κέντρο αλλά έχουν περάσει ελέγχους από οργανισμούς και Αρχές, αποδεικνύοντας ότι είναι αξιόπιστοι. Η πραγματικότητα είναι μια. Οι ισχυροί του κόσμου, με διασυνδέσεις στα κέντρα αποφάσεων παντού, δεν θα αφήσουν εύκολα να ξηλωθεί το σύστημα, εφόσον τους συμφέρει! Και η βιομηχανία των υπεράκτιων εταιρειών είναι και μεγάλη και ισχυρή, και έχει διεισδύσει παντού, αλλά κυρίως κρατά οικονομίες στη ζωή!

Φύλλο και φτερό

Πάντως, οι φορολογικές Υπηρεσίες χωρών ήδη άρχισαν να ξεψαχνίζουν τα έγγραφα της παναμέζικης εταιρείας Mossack Fonseca, που έχει εμπλακεί στο διεθνές σκάνδαλο, και που επιμένει επίσημα πως «δεν υπάρχει τίποτα το επιλήψιμο» σε σχέση με τις δραστηριότητες και τους πελάτες της.

Οι Αρχές, συνεργαζόμενες και με άλλα τμήματα σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι θα ανοίξουν φακέλους και θα υποχρεώσουν φορολογούμενους να παρουσιάσουν στοιχεία των λογαριασμών τους σε υπεράκτια κέντρα. Επίσης, Οργανισμοί και Κυβερνήσεις θα υποχρεωθούν να τροποποιήσουν νομοθεσίες και κανονισμούς σε σχέση με το απόρρητο των συναλλαγών, και να κλείσουν τα «παραθυράκια» που βοηθούσαν κάποιους να φοροδιαφεύγουν. Το πιο επίπονο έργο, δαιδαλώδες και δύσκολο, είναι να εντοπιστούν, να αναγνωριστούν φορολογούμενοι και να γίνει συσχέτιση με offshore εταιρείες. Το ερώτημα είναι μέχρι πού θα φτάσουν οι Κυβερνήσεις τώρα που βγαίνουν όλα στη φόρα, και ποιος μπορεί να σταματήσει το «τσουνάμι» που συντρίβει συθέμελα τα χρηματοοικονομικά κέντρα. Μέχρι πρότινος, όλα αυτά που ήταν σε γνώση των Αρχών ανά τον κόσμο, ήταν υποψίες, ψίθυροι, ή ακόμη και παραπληροφόρηση.Τώρα υπάρχουν τεκμήρια, στοιχεία.

Όταν η Άγκελα προειδοποιούσε

Εδώ και καιρό η Γερμανίδα Καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ έχει κηρύξει μια σταυροφορία εξόντωσης των «φορολογικών» παραδείσων. Είναι χαρακτηριστικό πως τις δύσκολες μέρες, που η Κύπρος έδινε τις μάχες στο Eurogroup, το γερμανικό περιοδικό «Spiegel» αποκάλυπτε τα σχέδια της Μέρκελ για την «εξόντωση» όλων των «φορολογικών» παραδείσων. Οι εξελίξεις τρέχουν και προλαβαίνουν τη «Σιδηρά Κυρία» της Γερμανίας. Δεν είναι τυχαίο που η ανώνυμη πηγή της διαρροής των εγγράφων της υπόθεσης «Panama Papers» επέλεξε τη γερμανική εφημερίδα «Suddeutsche Zeitung» για να δημοσιοποιήσει το θέμα. Το 2008 ένα διπλωματικό επεισόδιο της Γερμανίας με το Λιχτενστάιν για τη φοροδιαφυγή, το 2010 πληροφορίες για φοροφυγάδες στην Ελβετία και το 2013 τα γερμανικά Μέσα Ενημέρωσης «κτυπούν» αλύπητα τη Λευκωσία, φωτογραφίζοντας τις υπεράκτιες εταιρείες που χρησιμοποιούνται από Ρώσους για να… εξαφανίσουν το χρήμα τους. Η Γερμανία μπαίνει στην αντεπίθεση και υποχρεώνει τους «φορολογικούς» παραδείσους να ακολουθούν τους κανόνες του ΟΟΣΑ. Ποιος ακούει… Το «Spiegel» κάνοντας τον συνήγορο της Μέρκελ γράφει: «Οι Γερμανοί προσπαθούν εδώ και πέντε χρόνια να διορθώσουν το σύστημα που ευνοεί τους φορολογικούς παραδείσους. Η Κύπρος με τις offshore ‘έπεσε’, ακολουθεί το Λουξεμβούργο και στο βάθος είναι η… Βρετανία». Ατεκμηρίωτος «πόλεμος» ή στοιχεία που καίνε.

Η Κύπρος έκανε τα πάντα για να αποδείξει πως όλα είναι νομότυπα, πως είναι καθαρή, πως ακολουθεί τις πρακτικές και τις συστάσεις ξένων οργανισμών όπως ο ΟΟΣΑ. Πείθει, γιατί παρά τον «πόλεμο» δεν βρίσκουν τίποτα εναντίον της. Μέχρι την επόμενη μέρα. Οι Αμερικανοί στήνουν τον παράδεισό τους! Από την άλλη, το αμερικανικό ειδησεογραφικό δίκτυο Βloomberg τηρεί μια θετική στάση υπέρ των μικρών «φορολογικών» παραδείσων μεταδίδοντας: «Οι μικροί φορολογικοί παράδεισοι της Ευρώπης πρέπει να αφεθούν στην ησυχία τους. Η συμπλοκή ανάμεσα στη Γερμανία και στο Λιχτενστάιν είναι απλά ένα κομμάτι μιας ευρείας διαμάχης ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη και στα μικρά πριγκιπάτα με χαμηλή φορολογία. Στη συνέχεια θα ακολουθήσουν προφανώς Μονακό και Ανδόρα. Όμως, οι επιθέσεις είναι εντελώς άδικες. Μέρη όπως το Μονακό, όπου βρίσκονται οι μισές βρετανικές εταιρικές έδρες, και το Λιχτενστάιν έχουν το δικαίωμα του τραπεζικού απορρήτου και δεν θα έπρεπε να αναγκάζονται να ενεργούν ως εξουσίες επιβολής φόρων γι’ άλλα κράτη».

Ίσως να ξέρει και να αμύνεται της νέας τεράστιας βιομηχανίας που στήνουν οι ΗΠΑ. Τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, που παίρνουν κατά καιρούς θέσεις μάχης κατά ή εναντίον των «φορολογικών» παραδείσων, βρίσκονται τώρα ενώπιον μιας νέας πραγματικότητας. Οι υποψίες, οι πληροφορίες και οι διαρροές ήταν πολλές φορές ατεκμηρίωτες. Ίσως και να υπήρχε ένας «όρκος σιωπής» γι’ αυτά που ήξεραν, αλλά δεν έβλεπαν. Όμως, από τη στιγμή που το μεγαλύτερο σκάνδαλο των εποχών, όπως το αποκαλούν οι δημοσιογράφοι που το ερεύνησαν, κάνει τον γύρο του κόσμου και εμπλέκει ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων, διασημότητες, τραπεζικά ιδρύματα κολοσσούς και εταιρείες, θεωρείται βέβαιο πως κάποιος θα προσπαθήσει να «συμμαζέψει» το πρόβλημα, όσο συμμαζεύεται.

Η Γερμανία βάζει και πάλι την πρώτη υπογραφή και προχωρεί ακάθεκτη στους δικούς της ευρωπαϊκούς εχθρούς ανάμεσα στους συμμάχους της, που χαρακτηρίζονται και οι ίδιοι «φορολογικοί» παράδεισοι. Οι ΗΠΑ που φαινομενικά «κρύβονται» στα έγγραφα του Παναμά, και που άλλοτε έσχιζαν τα ιμάτιά τους για τους παράδεισους αυτούς, τώρα μετατρέπονται και οι ίδιοι σε νέο «φορολογικό» παράδεισο.

Απλά δες τι θα ακολουθήσει…

Ο Stefan Plοchinger, της εφημερίδας «Suddeutsche Zeitung», που ήρθε πρώτη σε επαφή με την πηγή της διαρροής, έγραψε ως απάντηση σε κάποιον χρήστη του Twitter, που σχολίαζε ότι οι Αμερικανοί έμειναν έξω από όλη αυτή τη διαρροή πληροφοριών: «Περίμενε. Απλά δες τι θα ακολουθήσει…». Οι ΗΠΑ μετατρέπεται σε έναν φορολογικό παράδεισο για πλούσιους ξένους. Νομικά γραφεία τούς καλούν να μεταφέρουν τα περιουσιακά τους στοιχεία στη χώρα χωρίς φόρους. Πολλοί λένε πως στήνεται μια νέα Ελβετία.Διαβάστε επίσης Οι Παρθένες Νήσοι έχουν την πρωτοκαθεδρία σε αυτήν τη «βιομηχανία» διακίνησης και αποθήκευσης «αφορολόγητου» χρήματος, ξεπλυμένου ή άπλυτου.

Το International Consortium of Investigative Journalists άρχισε να διεισδύει στα απόρρητα offshore εταιρειών με έδρα τις Παρθένους Νήσους και οι Αρχές της χώρας, για να συγκρατήσουν τους πελάτες των νομικών και ελεγκτικών γραφείων, προσπαθούν να εγκρίνουν ένα σκληρό νόμο, που προβλέπει ποινή φυλάκισης μέχρι 20 χρόνια και πρόστιμο 1 εκατ. δολάρια για όποιον διαρρεύσει ή δημοσιεύσει πληροφορίες σχετικά με εταιρεία offshore με έδρα τις Παρθένους Νήσους. Παρόμοιες νομοθεσίες προσπαθούν να εγκρίνουν και άλλοι φορολογικοί παράδεισοι. Ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον, που και ο ίδιος κατηγορείται στα έγγραφα του Παναμά, είχε δηλώσει πως «τα βρετανικά υπερπόντια εδάφη προχωρούν σε πράξεις που θα διασφαλίζουν ένα δίκαιο και ανοιχτό φορολογικό σύστημα. Είναι υποτιμητικό να μιλάμε για φορολογικούς παραδείσους».

Οι εξελίξεις θα υποχρεώσουν τα κράτη να προχωρήσουν σε θεσμικές αλλαγές με απρόβλεπτες προεκτάσεις, καθώς οι φορολογικοί «παράδεισοι» στερούν από τα κρατικά ταμεία κέρδη τρισεκατομμυρίων ευρώ παγκόσμια, καθώς οι οικονομικοί παράδεισοι φοροαπαλλάσσουν ή επιβαρύνουν με χαμηλό συντελεστή ξένους επενδυτές, ενσωματώνοντας στο φορολογικό τους σύστημα ειδικές φορολογικές διατάξεις και νόμους.

Τι είναι τα Panama Papers;

Πέραν των 11 εκατομμυρίων αρχεία, που διέρρευσαν από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων – International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), μια μη κυβερνητική οργάνωση που εδρεύει στις ΗΠΑ και δημοσιοποίησε πρώτη τα έγγραφα που ονομάστηκαν Panama Papers. Οι πληροφορίες -περίπου 2,6 terabytes δεδομένων- κοινοποιήθηκαν στη γερμανική εφημερίδα «Suddeutsche Zeitung», η οποία και τα μοιράστηκε με άλλα διεθνή Μέσα. Η ICIJ απέκτησε πρόσβαση σε εσωτερικά έγγραφα της νομικής εταιρείας Mossack Fonseca που εδρεύει στον Παναμά και που εξειδικεύεται στην ίδρυση εικονικών εταιρειών (shell companies) και παρέχει υπεράκτιες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Τα έγγραφα αφορούν την περίοδο 1977 – 2015 και σε αυτά εμπεριέχονται πληροφορίες για την ίδρυση 214.000 υπεράκτιων εταιρειών, κατονομάζονται 12 νυν και τέως ηγέτες κρατών, 128 πολιτικοί και δημόσιοι αξιωματούχοι, δισεκατομμυριούχοι, διασημότητες και άλλοι.

Στα έγγραφα αποκαλύπτονται οικονομικά εγκλήματα;

Ο χρηματοπιστωτικές συναλλαγές που εκτίθενται στα έγγραφα δεν είναι παράνομες. Όμως, οι δημοσιογράφοι της ICIJ θεωρούν πως η πρωτοφανής σε μέγεθος διαρροή αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο «το μαύρο χρήμα κυκλοφορεί μέσω του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, αναπαράγοντας το έγκλημα και αδειάζοντας τα εθνικά δημόσια ταμεία από τα φορολογικά έσοδα». Οι δημοσιογράφοι αναφέρουν πως οι περισσότερες από τις υπηρεσίες που παρέχονται από τη βιομηχανία των υπεράκτιων εταιρειών είναι νόμιμες, αλλά τα έγγραφα δείχνουν ότι τράπεζες, νομικές εταιρείες και άλλοι εμπλεκόμενοι δεν τήρησαν όλες τις νομικές διατάξεις που διασφαλίζουν ότι οι πελάτες τους δεν εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες και υποθέσεις φοροδιαφυγής και πολιτικής διαφθοράς. Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μεσάζοντες που χρησιμοποιούνται και στήνουν τις υπεράκτιες εταιρείες προστατεύουν τους πελάτες και τους εαυτούς τους, αποκρύπτοντας ύποπτες συναλλαγές ή παραποιώντας επίσημα αρχεία.

Τι είναι οι υπεράκτιοι τραπεζικοί λογαριασμοί;

Οι υπεράκτιοι τραπεζικοί λογαριασμοί βρίσκονται εκτός της χώρας διαμονής του δικαιούχου, σε χώρες που θεωρούνται «φορολογικοί παράδεισοι». Χρησιμοποιούνται για να αποκρύβονται χρήματα από τα τραπεζικά συστήματα, έλεγχοι από τις αρμόδιες Αρχές και για να μη φορολογούνται. Εταιρείες ή ιδιώτες χρησιμοποιούν εικονικές εταιρείες -με τις οποίες πραγματοποιούν χρηματοοικονομικές συναλλαγές- για να αποκρύψουν την κυριότητα σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία τους.

Οι υπεράκτιες εταιρείες είναι νόμιμες;

Οι εταιρείες διαχείρισης επενδύσεων και καταπιστευμάτων ιδρύονται σε υπεράκτια κέντρα για να πραγματοποιούνται νόμιμες δραστηριότητες, όπως η χρηματοδότηση επιχειρήσεων, οι συγχωνεύσεις, οι εξαγορές, ο φορολογικός σχεδιασμός και η διαχείριση περιουσιακών στοιχείων. Χρησιμοποιούνται ακόμη για να μην καταβάλλονται φόροι. Ωστόσο, λόγω του τρόπου που είναι στημένες, προσελκύουν εγκληματίες, ακόμη και τρομοκρατικές οργανώσεις που επιθυμούν να αποκρύψουν τις πηγές των κεφαλαίων τους.